Dinamik tiplashtirilgan

istisno qilinadigan vaziyat
ma’nosi
BaseException	Barcha istisno qilinadigan vaziyatlar uchun bazaviy klass
GeneratorExit	generatorlarning .close() metodi bilan qo’zg’atiladi.
KeyboardInterrupt	Ishni to’htatish klavishasini bosish bilan qo’zg’atiladi. (odatda bu Ctrl+C)
SystemExit	dastur ishini yakunlash
Exception	dastur ishini yakunlash bilan bog’liq bo’lmagan barcha istisnoli vaziyatlar uchun bazaviy klass
StopIteration	takrorlashlarni (iteratsiyalar) to’htatish uchun qo’zg’atiladi
StandardError	Exception klassining vorisi bo’lgan barcha istisnolar uchun bazaviy klass
ArithmeticError	Arifmetik amallar yordamida qo’zg’atiladigan istisnolar uchun bazaviy klass
FloatingPointError	ko’chuvchi vergulli sonlar bilan bog’liq hatolik
ZeroDivisionError	nolga yoki modul bo’yicha nolga bo’linish
AssertionError	assert ko’rsatmalari bilan qo’zg’atiladi
AttributeError	mavjud bo’lmagan attributga murojaat orqali qo’zg’atiladi
EnvironmentError	Tashqi sabablar bilan bog’liq hatoliklar
IOError	fayllar bilan ishlashda kiritish-chiqarish hatoligi
OSError	operatsion tizim hatoligi
EOFError	faylning tugashi bilan sodir bo’ladi
ImportError	import ko’rsatmasidagi hatolik
LookupError	Indeks yoki kalit bo’yicha murojaat hatoligi
IndexError	chetdagi indeks bo’yicha murojaat hatoligi
KeyError	lug’atning mavjud bo’lmagan kalitiga murojaat hatoligi
MemoryError	Xotiraning yetishmasligi
NameError	Lokal yoki global nomni topib bo’lmadi
UnboundLocalError	hozircha qiymat olmagan o’zgaruvchiga murojaat
ReferenceError	o’chirilgan ob’yektga murojaat
RuntimeError	universal istisno
NotImplementedError	mavjud bo’lmagan metod yoki funksiyaga murojaat
SyntaxError	sintaktik hato
IndentationError	chetlanishlarni rasmiylashtirishdagi hatolik
TabError	tabulyatsiya belgisidan noo’rin foydalanish (interpretatorni –tt kaliti bilan ishga tushirilganda yuzaga keladi)
SystenError	interpretatordagi qo’pol bo’lmagan hatolik
TypeError	bo’lmagan tiplar ustida amal bajarishga urinish
ValueError	mumkin bo’lmagan tip yoki qiymat
UncodeError	Yunikod belgilari bilan ishlashdagi hatolik
UncodeDecodeError	Yunikod belgilarini qayta kodlashdagi hatolik
UncodeEncodeError	Yunikod belgilarini qayta kodlashdagi hatolik
UncodeTranslateError	Yunikod belgilarini translyatsiya qilishdagi hatolik

Yuqorida aytilganidek, istisno qilinadigan holatlarning sodir bo`lishi dastur ishining to`xtashiga olib keladi.

Istisno qilinadigan holatlar raise ko`rsatmasi yordamida qo’zg’atiladi. Umumiy holda bu ko`rsatma quyidagicha yoziladi:
raise exception([value]),
bu yerda exception – istisno qilinadigan holatning tipi, value – istisnoli holat haqidagi qo`shimcha axborot beruvchi majburiy bo`lmagan qiymat. Masalan,
raise RuntimeError(“Tuzatib bo’lmaydigan hatolik”)
Bu ko’rsatma uchun namuna keltiramiz:
a,b=int(input()),int(input()) # avval 1, so'ngra 0 ni kiriting
if b==0:
raise RuntimeError("Tuzatib bo’lmaydigan hatolik")

Yuqoridagi dastur javobidan ko’rinib turibdiki, RuntimeError hatoligi yuzaga kelsa, bu haqda qo’shimcha "Tuzatib bo’lmaydigan hatolik" ma’lumoti ham ekranga uzatiladi.
Agar raise ko’rsatmasi qo’shimcha parametrlarsiz qo’llansa, u oxirgi istisno qilinadigan vaziyatni takroran qo’zg’aydi.
Istisno qilinadigan holatlarni ko’rsatmagan holda ham raise dan foydalanish mumkin. Bu holda u faqat sodir bo’lgan holatni qayd etadi. Shuning uchun bu operatorni except blogida qo’llash lozim.
try :
print('1'+1)
except:
raise

Istisno qilinadigan holatlarni try va except buyruqlari yordamida tutub qolish va qayta ishlash mumkin. Bu jo’rsatmalar umumiy holda quydagicha yoziladi:
try:
qandaydir amalni bajariish
except 1-hatolik tipi as o’zharuvchi:
# 1-hatolikka mos qayta ishlash blogi
...
except 2-hatolik tipi as o’zharuvchi:
# 1-hatolikka mos qayta ishlash blogi
...
except n-hatolik tipi as o’zharuvchi:
# n-hatolikka mos qayta ishlash blogi
...
else :
# ko’rsatilgan istisnoli vaziyatlar sodir bo’lmasa bajariladigan blok
...
Masalan:
try:
f = open(‘foo’)
except IOError as e:
buyruqlar
Istisno qilinadigan vaziyat yuzaga kelganda interpretator o’z ishini to’htatadi va boshqaruv sodir bo’lgan hatolikka mos except blogiga o’tadi. Bu blokdagi buyruqlar to’la bajarilganidan so’ng, dasturning ishi try-except blogidan keyin ko’rsatilgan buyruqlarning birinchisidan boshlab davom ettiriladi. Aks holda istisno qilinadigan vaziyat ichki try ko’rsatmasini o’z ichiga olgan dastur kodiga uzatiladi. Ushbu kod o’z navbatida boshqa try-except operatorlari ichida joylashgan bo’lishi mumkin. Agar istisno qilinadigan vaziyat dasturning eng yuqori bosqichiga o’tganda ham tutib olinmasa interpretator o’z ishini to’htatadi va ekranga tizimda nazarda tutilgan ma’lumotni chiqarib, o’z ishini yakunlaydi.
Zarur hollarda, barcha tutib olinmagan hatoliklarni sys.excepthook() funksiyasi yordamida qayta ishlash mumkin.
Except buyrug’ida uchraydigan va majburiy bo’lmagan as var modifikatori yuzaga kelgan istisnoli vaziyatning tipi yoziladigan o’zgaruvchini anglatadi. Hatoliklarni qayta ishlagichlar bu quymatlardan istisno qilinadigan vaziyat haqida to’laroq ma’lumot olish uchun foydalanishi mumkin. Masalan, yuzaga kelgan hatolik tipini aniqlash uchun isinstance() metodidan foydalanish mumkin.
Masalan:
try:
ko’rsatilgan amallarni bajarish
except IOError as e:
# kiritish-chiqarish hatoligini qayta ishlash
...
except TypeError as e:
# obyekt tipi bilan bog’lik hatolikni qayta ishlash
...
except NameError as e:
# mavjud bo’lmagan nomga murojaat hatoligini qayta ishlash
...
Bir nechta istisno qilinadigan vaziyatlarni bitta qayta ishlagich yordamida qayta ishlash ham mumkin. Masalan:
try:
ko’rsatilgan amallarni bajarish
except (IOError, TypeError, NameError) as e:
# kiritish-chiqarish yoki tip hatoligi
# yoki mavjud bo’lmagan nomga murojaatni qayta ishlash
...
Istisno qilinadigan vaziyatlarni pass ko’rsatmasi yordamida inkor qilish mumkin. Quyidagi namunaga e’tibor bering:
try:
ko’rsatilgan amallarni bajarish
except IOError:
pass # hech qanday amalni bajarmaslik.
Dastur ishini to’htatib qo’yishi mumkin bo’lgan barcha istisnoli vaziyatlarni Exception tipi orqali tutib qolish mumkin:
try:
ko'rsatilgan amallarni bajarish
except Exception as e:
yerror_log.write('hatolik yuaga keldi: %s\n’ % e)

Ihtiyoriy tipdagi istisno qilinadigan vaziyatlarni tipini ko’rsatmagan holda except yordamida tutib qolish mumkin.

try:
ko'rsatilgan amallarni bajarish
except:
error_log.write(‘Hatolik\n’)
Oxirgi try blogidan keyin else blogi uchrashi mumkin. Bu holda try jismida ko’rsatilgan ilistisno qilinadigan vaziyatlar sodir bo’lmaganda else blogi bajariladi. Masalan:
try:
f = open(‘foo’, ‘r’)
except IOError as e:
error_log.write(‘foo: faylini ochib bo’lmadi%s\n’ % e)
else:
data = f.read()
f.close()

Hatolik yuzaga kelganda ham, kelmaganda ham bajarilishi lozim bo’lgan buyruqlar blogi finally operatori yordamida ko’rsatiladi. Agar try blogida belgilangan hatoliklar sodir bo’lmasa, finally blogi ishga tushadi.

f = open(‘foo’,’r’)
try:
ko'rsatilgan amallarni bajarish
...
finally:
f.close()
# nima bo’lishidan qat’iy nazar, fayl yopiladi

Agar istisno qilinadigan vaziyat yuzaga kelib qolsa, boshqaruv finally blogining birinchi buyrug’iga uzatiladi, son’gra shi vaziyatning o’zi boshqa qayta ishlagich uchun takroran qo’zg’otiladi.