Dilorom qosimova menejment nazariyasi

11.3.  Stress  h o la tin i  (ru h iy   zarb an i)  boshqarish
Ko'pchilik  rahbarlarni  qo'l  ostida  ishlovchilar  so g 'lig'iga  zarar 
keltirish,  oilalarda  ruxiy  tushkunlik  holati  vujudga  kelgan  sh aro it­
da  ularga  rahm -shafqat  qilishda  ayblaydilar.  Lekin  tadqiqotlar  natija- 
si  bunday  q arash lar  n o to 'g 'ri  ekanligini  nam oyon  qilm oqda:  ra h ­
barning,  b a’zi  tadqiqotchilarning  fikricha,  oilani  qo'llab-quvvatlashi 
vaziyatni  m ushkullashtiradi.  Chunki  oilaviy  nizoda  biror  tom onning 
tarafida  bo'lish  yoki  uni  oqlash  ziddiyatning  kuchayishiga  olib  kela­
di.  X odim larni  ruxiy  tu sh k u n lik   davrida  qo'llab-quvvatlash  lozim. 
X atto  en g   nam unali  oila  ham   ishda  olingan  ruxiy  zarbani  bartaraf 
qilolmaydi,  rah b arn in g   esa  bunga  im koniyati  m avjud  bo'ladi.
Yaxshi  rah b ar  doim o  o 'z   xodim lari  haqida  g'am x o 'rlik   qiladi, 
ruxiy  zarbalarsiz  unumli  m ehnat  uchun  sharoit  yaratadi,  qo'l  ostida 
ishlovchilar  ahvolidan  doimo  xabardor  bo'ladi.  U  xodim larning  vazi- 
fasini  o'zi  bajarishga  harakat  qilmaydi,  shu  bilan  birga,  ularga  o'z 
vazifalarini  ishonib  topshiradi,  m ustaqil  ishlashlarini  bildirish  uchun 
harakat  qiladi.  B unday  rahbar  qorni  och  kishiga  tayyor  tutilgan  baliq 
berishdan  ko'ra,  uni  tutishni  o'rgatish  m uhimligidan  kelib  chiqadi.
132

---

Ishonchli  rahbar  o 'z  qo'l  ostidagilarni  ortiqcha  m uam m olardan 
xolos  etadi.  Tajribali  rahbar  xodimlarini  ruhiy  zarba  natijasida  kelib 
chiquvchi  jism oniy  va  ruxiy  tushkunlikdan  xim oya  qila  oladi.  Tad- 
q iq o tch ilar  k o 'p in ch a  rux iy   zarb a  ostid a  bo'luv chi,  lekin  ra h b ar 
q o 'llab -q u v v a tlo v c h i  x o d im la r  b u n d ay   q o 'llab -q u v v a tla m a y d ig an  
xodim larga  nisbatan  ikki  m arta  kam   kasalga  chalinishlarini  ko'rsatdi.
Shunisi  qiziqarliki,  o'z  oilasi  tom onidan  n isbatan  ko'proq  qo'llab- 
q u v v a tla sh   y om on  deb  hisoblovchi  x o d im lar  ru h iy   z a rb a   bilan 
bog'liq  kasalliklarga  ko'proq  chalinar  ekanlar.  Bunday  holat,  xatto, 
yuqori  ish  haqi  yoki  k a tta   lavozim ga  ega  bo'lish  kabi  ijtim oiy  omil 
t a ’sirida  bo'lganlar  orasida  ham   kuzatilar  ekan.
Ruxiy  tushkunlik,  zarba  ehtimolini  kam aytiruvchi  omillar  qatori- 
g a  o v q a tla n is h   ta r ti b i g a   rio y a  q ilish ,  jis m o n iy   ta r b iy a   b ilan  
s h u g 'u lla n ish   kabi  om illar  ham   kiradi.  Q uyidagi  jadvalda  ruxiy 
zarbaga  beriluvchan  va  un g a  berilm aydigan  hayot  tarzi  o'rtasidagi 
farq  k o'rsatilgan.