Dilnavoz Yusupova

a-a, b-a, s-a, d-a
… tarzida qofiyalanadi. Ayrim hollarda 
masnaviy singari qofiyalanishi ham mumkin. Qasida tuzilishiga ko‗ra 2 xil bo‗ladi: 
1. Qasidayi tom
(
to‘liq qasida
) – bunda qasida to‗rt qismdan tarkib topadi: 
a) 
nasib
– lirik kirish (tabiat tasviri); 
b) 
gurizgoh
– nasib bilan madhni bog‗lovchi, 4 – 5 baytdan tashkil topuvchi qism; 

---

106 
c) 
madh 
– asosiy qism; 
d) 
qasd
– mamduh (madh etilayotgan shaxs)ga niyat va istaklar bildiriladigan qism.
2. 
Qasidayi mujarrada
(
chala qasida
) – bunda faqat madh keltiriladi.
Qasidalar mavzusiga ko‗ra 
vasf, madh, hajv, marsiya, munojot va falsafiy
qasidalarga bo‗linadi. Turkiy adabiyotdagi ilk qasida 
«
Devonu lug‘otit turk
»
da «qo‗nug‗« 
shaklida uchraydi.
LUG‘Z
arabcha «
topishmoq
»
, 
«
sir
» ma‘nolarini anglatadi. Lug‗z fors-tojik 
adabiyotida chiston (forscha «
nima u?
») deb ham yuritiladi. Lug‗z biror predmet yoki 
hodisaning xarakter va belgilarini ta‘rif-u tavsif etish orqali kitobxonni o‗sha predmet yoki 
hodisani topishga undaydigan she‘r turidir. Lug‗z dastavval xalq og‗zaki ijodida vujudga 
kelgan bo‗lib, X – XII asrlardan fors-tojik she‘riyatida istifoda etila boshlagan. Lug‗zlar 
g‗azal, ruboiy va tuyuq kabi hajm, qofiya va boshqa shakliy jihatlardan qat‘iy qonuniyatga 
ega emas. Ular 
fard, ruboiy, qit’a, ba’zan g‘azal singari qofiyalanishi mumkin
.
Turkiy adabiyotda lug‗zning ilk namunalari Alisher Navoiy ijodida uchraydi. 
Shoirning «Xazoyin ul-maoniy» kulliyotida jami 10 ta lug‗z mavjud bo‗lib, barchasi 
«Badoye‘ ul-vasat» devoniga kiritilgan.
TA’RIX
muayyan voqea-hodisa yoki inson hayoti bilan bog‗liq biror sanani ochiq 
aytmay, arab alifbosidagi harflar vositasi, ya‘ni abjad usuli asosida ko‗rsatishdir. 
She‘rshunoslik ilmida ta‘rixga alohida she‘riy