Dilnavoz Yusupova

Ijodiy faoliyati 
«
Shohnoma
»
 haqida
I. Yaratilish tarixi 

---

416 
Somoniylar hukmronligi davrida Turon va Eron xalqlari kuchli ijtimoiy-siyosiy, 
madaniy-ma‘naviy taraqqiyotni boshdan kechirayotgan edi. O‗z-o‗zidan, milliy o‗zlikni 
anglashga ishtiyoq kuchaydi. Bu davlat mustahkamligini ta‘minlash, boshqalarga 
kimlarning avlodi ekanini bildirib qo‗yish uchun ham kerak edi. 
Somoniy hukmdorlar topshirig‗i va qo‗llab-quvvatlashi bilan Xuron-u Eronning 
ming-ming yillik shonli tarixini tiklash, afsona va rivoyatlarni, tarixiy voqea-hodisalar 
haqidagi ma‘lumotlarni to‗plash, tartibga keltirish ishlari avj oldirildi. Maqsad shu asosda 
yirik bir she‘riy kitob – «Shohnoma» bunyod etish edi. 
Bu vazifa taniqli shoir Abu Mansur Daqiqiyga topshirildi. U ishtiyoq bilan asarning 
ming baytini bitdi. Afsuski, Daqiqiy fojiali tarzda o‗ldirildi, ish oxiriga yetmay qoldi. 
Shundan so‗ng somoniy amiri Nuh ibn Mansur Abulqosim Firdavsiyni Buxoroga 
chaqirib, unga chala qolgan «Shohnoma»ni tugatib berish vazifasini yuklaydi. Shuning 
uchun hozirgi Abulqosim Firdavsiy qalamiga mansub «Shohnoma»ning ming bayti 
Daqiqiyniki. 
Demak, «Shohnoma»ning bir qismi aynan Buxoroda bitilganiga hech qanday shubha 
yo‗q. 
II.
 «
Shohnoma
»
 yo‘nalishidagi boshqa asarlar 
Eron qahramonlik eposini bir kitobga yig‗ish masalasini arab istilosigacha bo‗lgan III 
– VII asrlarda taxt so‗ragan so‗nggi Eroniy sulola – sosoniylar ko‗targan, ular amri bilan 
pahlaviy (eski fors) tilida «Xudoynoma» (Hukmdorlar haqida kitob) degan maxsus kitob 
yozilgan edi. Hatto u arab tiliga 
to‘qqiz ana
tarjima ham qilingan. Ammo na asarning 
asliyati, na tarjimalari bizgacha yetib kelgan. 
X asrda bu masala yana qo‗zg‗aldi. Abul Muayyad Balxiy nasriy yo‗l bilan shohlar 
tarixini bitgani, to‗rt olim birgalikda «Sohnomayi Mansuriy» nomi bilan mashhur bo‗lgan 
nasriy kitob yozgani, Abu Ali Muhammad ibn Ahmad Balxiy, shuningdek, Mas‘ud 
Marvaziylarning (966-yildan oldin yaratilgan) she‘riy «Shohnoma»lari haqida 
ma‘lumotlar saqlanib qolgan.