Јділет Ќабылов

парықсыз күлкі 
көбелекті де 
зеңбірекпен атады 
дейтін ұсақ-түйек, 
парықсыз күлкі 
Көбелекті де зеңбірекпен атады дейтін ұсақ-
түйек, парықсыз күлкі күліп тұрған 
адамның өзінің тобық шыламас таяз 
парасатын ғана әшкерелей алады. 
селк-селк күлу 
 
отыз екі тісін түгел 
ақситып, үн 
шығармай, селк-селк 
күлу
 
Ержанов тағы да екі тізесін сарт еткізіп, 
отыз екі тісін түгел ақситып, үн шығармай, 
селк-селк күлді. 
сақ-сақ күлкі 
 
 
Ендеше, сол күйшінің басын жұтқан өзің 
емес пе? – деп тісін ақситып, сақ-сақ күледі.
 
сиқыр күлкі 
естен тандырар сиқыр 
күлкі
 
Жүзінде ғана емес, жүріс-тұрысында да әлгі 
бір сиқыр күлкінің табы жатқандай... Тіпті 
етене таныс күлкі ғой. Естен тандырар 
сиқыр күлкі... 
сылқылдақ күлкі 
 
 
Келіншектің ақ сүйрік саусағына ернін 
апара беріп еді, әйелінің сылқылдақ 
күлкісіне Ержановтың лекілдек күлкісі 
қосылды.
 
сылқ-сылқ күлкі 
 
 
Қайда құлақ тоссаң да – жабыр-жұбыр үн; 
кеу-кеу әңгіме, аспан астын шатыната 
шырқалған асқақ ән, сылқ-сылқ күлкі, 
боздаған бота, күлдір-күлдір кісінескен 
жылқы... Сылқ-сылқ қыздар күледі. Оқтын-
оқтын сылқ-сылқ күлкі естіліп қалады.
 
сылқ-сылқ күлу 
тісін ақситып сылқ-
сылқ күлу
Күйдің осы арасын баяғыда Әубәкір біраз 
жерге дейін тыңдап ап тісін ақситып сылқ-
сылқ күлген. Алдында сылқ-сылқ күліп 
тұрған әдемі келіншектің сүйір саусағын 
қолының ұшымен ғана сипай көтеріп, 
ерніне әрең тигізді. 

---

164 
сыңғырлай күлу 
Құдаша қыз одан сайын сыңғырлай күлді. 
сықылықтап күлу 
 
әбден мәз болып, 
сықылықтап күлу 
Тіпті шалғыға ілігіп, морт-морт түскен көк 
балаусаның өзі осы екі аяқтылардың аяғын 
құшқандарына әбден мәз болып, 
сықылықтап күліп құлап жатқандай. 
сыпайы күлкі
 
...ханым әлгі сыпайы күлкісін теп-тез 
тыйып ала қойды. 
сыпсың-сыпсың 
күлу 
 
қолдарын шошайтып 
сыпсың-сыпсың күлу 
Оның басқанынан жер ойылатындай
орнықты жүріс-тұрысына, маңғаз мінезіне, 
сөйлеген сөзіне былайғы балалар сыртынан 
қолдарын шошайтып сыпсың-сыпсың күліп 
жатқанда, бұл оларға қосылмай, қайта 
көңілі бітіп, қызығып отыратын. 
сілімтір күлкі 
 
қатқан қыраудай 
сілімтір күлкі
 
Кексе ноғайдың сертік мұртындағы қатқан 
қыраудай сілімтір күлкі жым-жылас 
жоғалды.
 
сұйық кекесін 
 
сүліктей ілініп тұрған 
сұйық кекесін
 
Ханның оң жақ езуінде сүліктей ілініп 
сұйық кекесін тұрды. 
сұйқылт жымсию 
 
Дегеніне жетіп, екі езуі екі құлағында 
тұрған мәз-мәйрам теңізшіні көргенде 
Кирилов сұйқылт жымсиды.
 
сұсты күлкі 
 
...оның миығына сондай бір сүйкімді, 
сондай сұсты, сондай тәкаппар күлкі іліккен 
албыраған алқызыл еріндері мен көкірегіңді 
шоқ боп қаритын нәркес көздері келеді, 
шыны аяғыңды беріп жатып, көзінің 
астымен қарап қымсына күлгені келеді. 
сүйкімді күлкі 
тәкаппар күлкі 
 
тыжырынған 
күлкі 
 
 
Есіне баяғы ақ шытыра киініп, Теңбілкөкке 
мініп, сыланып-сипанып ел қыдырып 
жүретіні түсіп, езуіне бір тыжырынған 
күлкі жүгірді. 
 
тісін ақситып күлу 
 
 
Құлдар бұның не айтып тұрғанына 
түсінбесе де, тістерін ақситып күліп қояды.
 
ұры күлкі 
 
Тағы бір тәтті қиял құндыз мұрттың бір 
ұшында ұры күлкі боп ілініп тұр. 
 
ыржалаңдау 
 
қайта-қайта қарап 
қойып ыржалаңдау
 
Қайтып келе жатып, бұның бетіне қайта-
қайта қарап қойып, ыржалаңдай берді
 
ыржың етіп күлу 
 
Шай құйып отырған жігіт ыржың етіп күліп 
жіберді.
 
ыржия күлу 
 
екі езуі екі құлағына 
жетіп ыржия күлу
 
Кексе ноғай «Уһ» деп бір дем алғандай екі 
езуі екі құлағына жетіп ыржия күлді.
 
ыржиып күлу 
 
 
Қайта «Сонысы дұрыс болды», – дегендей 
ыржиып күле береді. 
ырсыңдап күлу 
екі езуін жия алмай 
ырсыңдап күлу 
Дәржан үйіне шаршап келсе де, балаларды 
көргенде екі езуін жия алмай, ырсыңдап 
күліп, мәз-мейрам боп қалады. 
ырсиып күлу 
 
 
Бәйбек... жер түбінен ырсиып күліп келеді.
Жақан оған абыржымай-ақ қой дегендей 
ырсиып күлді.
ішек-сілесі 
қатқанша күлу 
 
Қажет десе қалжыңдасып ішек-сілесі 
қатқанша күле де алмады.
 

---

165 
ішін басып күлу 
 
...Ералы ханзада ішін басып күлсін кеп.
 
іштерін ұстап 
күлу 
 
 
Ол айтқанын істетіп, ән салудан 
құтылғанына мәз, ал мынау айналасындағы 
біреулері көздерін сүртіп, біреулері іштерін 
ұстап, енді біреулері бетін шымшып, 
қыран-топан боп қырыла күліп жатқан көп 
халықтың неменеге қағанағы қарк, сағанағы 
сарқ бола қалғанында оның шаруасы жоқ.
 
ішін басып күлу 
 
көзінен жас аққанша 
ішін басып күле беру
 
Бұл сары ала шатырдың есігін жұлқып 
ашып шығып бара жатқан досының 
артынан көзінен жас аққанша, ішін басып 
күле берді, күле берді.
 
үнсіз жымию 
 
 
Бөгде көзге сыр алдыртпай үнсіз жымияды.
 
тістерін ақситып үнсіз 
күлу 
Алтын көзілдірік пен қараша әйел тістерін 
ақситып үнсіз күліп қойды.
 
шиық-шиық күлу 
 
 
Егер құдай көкте емес, жерде болып, бір-екі 
рет академияның сайлауына түсіп көрсе, 
оның да қадірінің қандай болатыны белгілі 
деп шиық-шиық күліп қояды.
 

---

166