Diktantlar

Baǵman
(Gúrrińler)

Izen atanıń qartayǵanlıǵın júzinen de, isinen de bilip bolmaydı. Qay waq kórseń ol úy qasındaǵı baǵdıń ishinde júrgeni. Miywe aǵashlarınıń arasın bosatadı, kereksiz shaqaların qırqadı, baǵdı suwǵaradı. Qullasi, onı baǵdıń ishinde kóp ushıratasań.

Izen atanıń baǵındaǵı alma, ánar, qáreli, júzimlerdiń shaqaları bir-birine tutasıp jazdıń kúnleri jasıl bulttay dónip turadı.
Izen atanıń baǵı jılda miywalı boladı. Bıyılda baǵ zúráátli bolıp, nárwan almalar júgin kótere almay turdı.
Shiresi sırtına shıǵayın dep tırsıyıp turǵan júzim solqımları, shaqaları jemislerin kótere almay, kúnnen-kúnge jerge iyilgen shabdallar, shaqalarǵa monshaq dizgendey alma menen qáreliler, sarı ánjirler adamdı ózine eriksiz tartıp ketedi.
Bir saparı jolımız túsip, biz eki adam bolıp onıń úyine burıldıq. Qasımda qaladan kelgen dostım bar. Dostım baǵdı kóriwden-aq onıń mol jemislerine kózi túsip:
-Ájayıp baǵ eken! – Bunday ájayıp baǵdı men sirá kórgen joq edim,-dedi ol baǵdan kózin ayırmay uzaq qarap turıp.
Bizlerdi Izen ata úyine mirát etti. Dasturxanda hár túrli mazalı jemisler. Jemislerdiń xosh iyisleri adamnıń ishteyin ashıp jiberedi. Ózi bizler menen azıraq sóylesti de, keyin kempirine kómeklesip ketti. Ol gá sharbaqqa kirip ózin izlep kelgen jas balalar menen xabarlastı. Olar menen kewilli sóylesti. Biz ǵarrınıń bunday kishipeyilligine ishten súysinip otırdıq.
-Usınsha jemislerdi ne qıladı eken?-dep soradı dostım mennen.
-Bazarǵa satatuǵın shıǵar,-dedim men nemquraylı túr bildirip. Dostım meniń juwabıma qanaatlanbadı:
-Áy, olay emes shıǵar. Men hesh waqıtta onıń bazarǵa jemis aparatırǵanın kórgen joqpan.
Sózimizge juwap taba almay otırǵanda, Izen ata qasımızǵa qaytıp keldi. Chay ishtik. Sóylestik. Kúni menengi sheshilmey qalǵan jumbaqtı Izen ataǵa qalay aytıwdıń esabın tappay, bir-birimizge qarastıq. Onı sezip qalǵan Izen ata:
-Balalarım, sizler maǵan bir nárse demekshi bolıp otırsızlar ǵoy shaması.
-Jasırmay ayta berińler,-dedi salmaqlı sóylep.
-Men aqırsında gáp basladım.
-Izen ata, usınsha jemislerdi ne qılasız?-dep soradım onnan.
Sorawǵa birden túsingen ǵarrı:
-Meniń aqlıqlarım kóp ǵoy,-dedi. Izen atanıń tek bir kempiri bar, ekewǵanası. Jalǵız balası Watandarlıq urısta qazalanǵan.
-Áne, meniń aqlıqlarım,-dep baǵman alma aǵashlarınıń arasında júrgen bir topar balalardı kórsetti. Qasımdaǵı dostım:
-Haw, olar balalar baqshasınıń balaları emes pe?-dedi.
-Durıs, olar balalar baqshasınıń balaları,-dedi de ǵarrı shayınan eki urtladı. Ol sózin dawam etti.
-Men usı jemislerdi sol balalar ushın ósirip júrmen. Hár kúni sebet-sebet alma, shelek-shelek shabdal aparıp berip, baqshadaǵı aqlıqlarımdı quwantaman. Baqshada alpıstay bala bar.
Izen atanıń aytqan sózleri bizlerdi quwanıshqa bóledi.
Ol bizlerdi baǵdan ótkenge shekem uzatıp saldı. (Gúrriń, 368 sóz).

Bayan jobası:

1. 
   Izen atanıń baǵı.
   
2. 
   Eki dostıń Izen atanıń úyine barıwı.
   
3. 
   Baǵman ǵarrınıń miymandoslıǵı.
   
4. 
   Baǵmannıń balalardıń sorawına juwabı.
   
5. 
   Balalarǵa ǵarrınıń juwabı.
   

Á. Tájimuratov, “Ólmeytuǵın ǵarrı”, Nókis, “Qaraqalpaqstan”, 1964, 59-62-betler. “Áshkaralanǵan jin” gúrriń.