Diktantlar

Poshsha torǵay
(Gúrriń)

Áne qaray ǵoy! Eki poshsha torǵay biri ekinshisinen ozǵısı kelgen sázendedey jarısa tınbastan shırıldaydı. Sharshawdı bilmeytuǵın bul “eki sázende”niń hawazında qus atawlınıń eń bir quwanıshlı názik sezimleri táriyplenip atırǵanday.

…Qurdıń ortasında qaraqalpaqtıń eki baqsısı duwtar shertip, qosıq aytıp atır. Olardıń shertken sazları biri ekinshisinen aǵla. Aytqan qosıqları bolsa adamgershilik haqqında, adamlardıń barlıq sezimtallıǵı menen elge-mákanǵa bolǵan mehir-muhabbatı haqqında sóz etedi…
Bizler Eleke ekewimiz poshsha torǵaylarǵa tamashalap qarap turmız.
-Qaysısı seniki?-dep soraydı bir waqıtları elikken Eleke.
-Anaw-w, bálenttegisi.
-Yaq, bálenttegisi meniki.
-Men burın aytıp qoydım…
Eleke, ilajsız kelisiwge májbúr boldı.
…Shır-r-ru, shır-r-r-uw!-Ekewi sayrawın ele dawam etip tur.
Torǵaylar hár bir ırǵaqtıń sonıń bir jaǵımlı “ısqırıq” penen juwmaqlaydı da, taǵı da shırıldıǵa túsedi.
-Qara! Qara! Biziń torǵay bálentke shıǵıp ketti,-deydi Eleke birden quwanıp.
Shınında da Eleke “ielegen” poshsha torǵay kókke raketaday zımırap kóterilip, dawısın túrlishe qubıltıp shırıldawǵa kirisken edi.
-Toqtay tur, házir biziń torǵaydı da kóreseń ele…
Aytıp awzımdı jumbay-aq “biziń” torǵay tómenge quldıraw menen qalıń shópliktiń arasına súńgip ketti.
-Ur-r-a-a! Bizler jeńdik!
Eleke qolların shappatlap sekirip-túsip atır. Usını sezip “ızalandı ma”, áytewir jerdegi torǵay birden kókke atlıǵıp ushtı da ekinshi torǵaydan da bálentke kóterildi hám “endi qalaysań” degendey quwanıshlı ashıq hawaz benen shırıldap qoya berdi. Biraq onıń bul jeńisi uzaqqa sozılǵan joq. Ol taǵı da quldırap jerge tústi. Bul kórinis bir neshe sapar qaytalandı. Poshsha torǵay hár saparı jerden joqarıǵa kóterilgen sayın adam aytqısız inta menen kókke zımırap shıǵa alar edi, biraq belgisiz bir sırlı kúsh onı qaytadan jerge tartıp alıp atırǵanday bola berdi. Aqırında ol qaytıp kóterile almadı.
Bul jaǵday maǵan, hátte, quwanıshı qoynına sıymay turǵan Elekege de tásir eteyin dedi. –Júr, izlep kóreyik?- dedim men Elekege qarap.
Sóytip bizler shım-shıtırıq shóplerdiń arasınan poshsha torǵaydı izlewge kiristik.
-Áne, ol, ánekey,-dep sıbırladı Eleke meniń iynimnen tartıp qalıp.
Shınında da bizlerden on bes qádemdey jerde poshsha torǵay jorǵalap ketip baratırǵan edi. Men onıń bir qanatınıń jerge biliner-bilinbes súyretilip baratırǵanın kórdim. Tek sonda ǵana bizler onıń qanatınan jaraqatlanǵanlıǵın bildik. (Gúrriń, 315 sóz).

Bayan jobası:

1. 
   Poshsha torǵaylar hám baqsınıń naması.
   

2. Balalardıń poshsha torǵaydıń ústinde básekilesiwi.
3. Poshsha torǵaydıń joqarıǵa shıǵıwı hám tómen qaray quldırawı.
4. Poshsha torǵaydıń jaraqatlanıwı.

Evropa xalıq ertekleri. Nókis, “Qaraqalpaqstan” baspası, 1993, 12-13-betler. “Mútájlik úyretedi” (Bolgar xalıq ertegi).