Differensial psixologiya

3.Шахс ва характерни ўрганишга типологик ёндашув.
“Хaрaктeр” сўзи грeкчa сўздaн oлингaн бўлиб тaмғa, бeлги дeгaн мaънoни aнглaтaди. Характер дeгaндa мaзкур шaxс учун типик ҳисoблaнгaн, фaoлият усуллaридa нaмoён бўлaдигaн, шaxснинг турли шaрoитлaргa мунoсaбaти билaн бeлгилaнaдигaн индивидуaл псиxoлoгик хусусиятлaри йиғиндиси тушунилaди. Характер – шахснинг муайян бир ҳаётий вазиятларда намоён бўладиган хулқ-атвори билан шартланган барқарор психик хусусиятларнинг индивидуаллигидир.
Характер муаммоси дастлаб Теофраст изланишларида ўз аксини топган.
Шахс - қайтарилмас, у ўз сифатлари ва борлиги билан ноёбдир. Ана шу қайтарилмаслик ва ноёбликнинг асосида унинг индивидуал-психологик хусусиятлари мажмуи ётади

Типология – бу англашнинг тежамкор усули бўлиб, тез ва яққол натижаларда намоён бўлади, бироқ унинг камчилиги ҳар бир инсоннинг индивидуаллиги, ўзига хослиги инобатга олинмайди.

Илмий классификациялар қатор талабларга жавоб бериши лозим:

• 
  Биринчиданунинг элементлари классификацияланган объектнинг бир қисмини ташкил қилиши лозим;
  

• 
  Иккинчиданҳар бир объект фақатгина бир синфга тушиши керак, бўлмаса чалкашликлар юзага келади;
  
• 
  Учинчиданклассификациядаги ҳар бир янги объект умумий белги асосида бирлашиши лозим.
  

К.Юнг бўйича психологик типлар.

Тип		Асосий хусусиятлар
Экстроверт рационал тип. Нима қилишса – ақл билан, нима содир бўлса –ақлсизликдир.	Экстроверт рационал (донишманд) тип		Объектив ҳаракатларни интеллектуал тарзда амалга оширишга йўналтирилган бўлади. Барча нарса воқеликнинг эмоционаллигига боғлиқ деган ғоя йўқ. Ҳиссиётлар эстетик даражага кўтарилади.
Экстроверт иррационал тип. Содир бўлаётган воқеалар объектив қонуният сифатида кўрилади: агар бу ақлга сиғмаса ҳам мувофиқлик ҳисси мавжуддир.	Экстроверт сензитив (таъсирчан) тип		Фактларнинг реаллиги ҳисси устундир. Предметларга боғланиб қолиш натижасида интуиция йўқолиши мумкин.
	Экстроверт интуитив тип.		Табиий ва онгсиз ҳолда амалга ошадиган психик қобилиятдир: тафаккур, идрок ва ҳиссиёт ортади. Таъсирчанлик – фақатгина ривожланиш учун замин ҳозирлаши мумкин.
Интроверт рационал тип Ақлий мушоҳадалар объектив тарзда тўхтаб қолмай, балки субъектив, яъни худбин деган таассуротга олиб келмайдиган факторлар билан чекланади	Интроверт рационал (донишманд) тип.		Субъектив ғоялар таъсирида юради. Объектларга нисбатан совуққон. Ўзини тафаккур соҳиби ва бошқа жинс вакиллари олдида қўрқув қамраб олувчи субъект сифатида баҳолайди
	Интроверт эмоционал (ҳиссиётли) тип.		“Гармоник тошқинлар”, ўзгача ҳиссиётлар қуршовида юради. Кўпинча аёллар орасида кенг тарқалган. Агар ҳиссиётлар Эго даражасига кўтарилса неврозлар бошланад
Интроверт ирроционал тип. Муҳокамада унчалик иштирок этмайди. Рационал нуқтаи назардан қарайдиган бўлсак, улар амалий ҳаёт учун фойдасиздир, лекин тарихий ривожланиш контекстида улар маданиятни юргизувчи кучдирлар.	Интроверт сензитив (таъсирчан) тип		Таъсирланишнинг субъектив қисмини интенсивлигига йўналтирилган. Инсон ўзининг онгсиз намуналари асосида ҳаракатланади. Мифлар дунёсида яшайди.
	Интроверт интуитив тип.		Онг остидаги воқеликларни аниқ тасаввур қила олади, ўзининг янги имкониятларини кашф қилади. Архетиплар таъсиридаги мистик-хаёлпарастдир.