Дераза кондиционерларининг вазифаси; Дераза кондиционерларининг тузилиши ва ишлаш принципи; Дераза кондиционерларининг хисобий тахлили

10-расм. Горелка қурилмаларида аралашма ҳосил бўлиш жараёнлари ва ҳавонинг ошиқчалик коэффициентининг газнинг ёнишининг фойдали иш коэффициентига таъсири, t_{чиқиб кет газ} = 183°C
Расмнинг ичидаги сўзларнинг таржимаси:
КПД процесса горения – ёниш жараёнининг ФИК
Полное смешение топлива – ёқилғининг тўлиқ аралашиши
Недостаток воздуха – ҳавонинг етишмаслиги
Неполное смешение топлива-воздуха – ёқилғи-ҳавонинг тўлиқ бўлмаган аралашиши
Избыток воздуха – ҳавонинг ошиқчалиги
Коэффициент избытка воздуха – ҳавонинг ошиқчалик коэффициенти
Деаэраторнинг ёмон ишлаши озиқлантирувчи сувда эриган газларнинг бўлишига олиб келади (айниқса металл конструкциялар учун зарарли бўлган кислород ва углекислота газининг бўлишига). Қозонларни ҳар гал хом сув билан озиқлантириш журналга қайд қилиб борилиши лозим. Аэрацияланмаган сувни иситишда унда эриган газларнинг эрувчанлиги камаяди (О₂ ва СО₂ ҳам шу ҳисобда), улар гўё ошиқча, кўпроқ кимёвий фаол ва металларга нисбатан тажовузкор бўлиб қолади. Амалиётнинг кўрсатишича, иссиқ сув таъминоти, қозонлар, иситиш тизимларида ошиқча кислород ва углекислота гази мавжуд бўлганда қувурлар эксплуатация қилишнинг 3-5 йилида ишдан чиқиши мумкин. Углекислота гази мавжуд бўлганда кислороднинг коррозия коэффициенти қарийб 3 мартага ортади.
Буғ қозонлари иситиш графиги бўйича сувни олдиндан иситмасдан сув иситиш режимига ўтказилганда қозоннинг киришида иситиш юзаларининт паст ҳароратли коррозияси вужудга келади. Баъзан бундай коррозия эксплуатация қилишнинг 3-5 йилида қозонларни ишдан чиқаради. СНиП II-35-76 га мувофиқ, экономайзер ва сув иситиш қозонларига киришда озиқлантирувчи сувнинг ҳарорати ис газларининг шудринг нуқтаси ҳароратидан 5 - 10°С га ошиқ бўлиши лозим. Бу ҳарорат табиий газнинг ёниш маҳсулотлари учун 60°С ни, мазут учун - 43°С ни ташкил қилади. Қозон олтингугуртли махутда ишлаганда пўлат экономайзерга киришда озиқлантирувчи сувнинг ҳарорати 135°С дан юқори бўлиши лозим.
Ёқилғи нархининг ўсиб бораётганлиги муносабати билан иссиқликни генерациялаш ва тақсимлаш тизимларида йўқолишларни камайтириш учун қозонлар, сув иситгичлар, қувурлар тармоқларининг иссиқлик изоляциясини яхшилашнинг мақсадга мувофиқлигини кўриб чиқиш зарур бўлади. Замонавий қозонларнинг обмуровкасининг тавсия қилинадиган ташқи ҳарорати қуршаб турувчи ҳавонинг ҳароратидан 10-15°С дан ошмайди.
Озиқлантирувчи сув сарфини ўлчашларнинг натижалари бўйича сувнинг иссиқлик таъминоти тизимида йўқолиши ва конденсатнинг қозонларни озиқлантириш тизимига қайтарилиш даражаси аниқланади. Таҳлилларнинг кўрсатишича, конденсатнинг қозонларни озиқлантириш тизимига қайтарилмаслигидан келадиган иқтисодий йўқотишлар иссиқлик энергиясининг унинг иссиқлигидан қисман фойдаланмасликдан келадиган йўқотишлардан анчагина ошиқ бўлади.
Қозонхоналарни текширишда қўлланиладиган насос ва вентиляция асбоб-ускуналари тавсифларининг уларни эксплуатация қилиш режимларига мувофиқлигини баҳолаш зарур бўлади. Параметрларни танлаш ва асосий ва ёрдамчи қозон ускуналарининг қозонни ҳар доим номинал қийматларда эксплуатация қилиш, иситиш юкламаси ва иссиқ сув таъминоти юкламасини оператив кузатиб бориш имконини берадиган сонини танлашнинг тўғрилини текшириш зарур бўлади.
Кальций ва магний тузларидан ҳосил бўладиган қуйқа иссиқликни пўлатга қараганда 10 - 700 баравар ёмон ўтказади. Озиқлантирувчи сувнинг таркибида мавжуд бўлган натрий ва магний хлоридлари коррозияни кучайтиради. Қуйқа қатламининг қалинлиги 0,5 мм бўлганда ёқилғининг ошиқча сарфи 1% ни, 2 мм бўлганда эса - 4% ни ташкил қилади. Қуйқа қатламининг термик қаршилиги оқибатида қатламнинг қалинлиги 0,2 мм бўлганда қозон деворларининг ҳарорати қозон сувининг ҳароратидан кучли фарқ қилиши ва замонавий қозонларда 700°С гача етиши мумкин.
1-жадвал.
Қозон-агрегатларни эксплуатация қилишда таклиф қилинадиган энергияни тежаш тадбирларига мисоллар ва уларнинг самарадорлиги.

№	Тадбирлар	Ёқилғи (%)
		Тежаш	Ошиқча сарф
1.	Қозон-агрегатнинг газ тракти бўйлаб ҳаво сўрилишини 0,1% га камайтириш	0,5	-
2.	Ўчоқда ҳавонинг ошиқчалик коэффициентини 0,1:% га ошириш	-	0,7
3.	Қозондан кейин сув экономайзерини ўрнатиш	5 - 6	-
4.	Қозон-агрегатлардан кейин иссиқликни чуқур утилизациялаш қурилмалари, чиқиб кетувчи ис газларининг буғ ҳосил қилувчи яширин иссиқлигидан фойдаланадиган қурилмаларни (контактли иссиқлик алмашиниш аппаратлари) қўллаш	15 гача
5.	Вакуумли деаэраторни қўллаш	1,0	-
6.	Чиқиб кетаётган ис газларида СО2 миқдорининг оптимал қийматдан 1% га четлашиши		0,6
7.	Қуруқ ва нам ёқилғилар учун чиқиб кетаётган ис газларининг ҳароратини 10°С га пасайтириш	0,6 ва 0,7	-
8.	Қозоннинг барабанига киришда озиқлантирувчи сувнинг ҳароратини 10°С га ошириш (Р = 13 ата, ва ФИК = 0,8)	2,0	-
9.	Сув экномайзерига киришда озиқлантирувчи сувнинг ҳароратини 10°С га ошириш	-	0,23
10.	Озиқлантирувчи сувни сув экномайзерида 6°С га иситиш	1,0	-
11.	Қозонни шамоллатишни меърий қийматлардан 1% дан ошиққа ошириш	-	0,3
12.	Ташқи иситиш юзаларини тозалаш учун пуфлаш аппаратини ўрнатиш	2,0	-
13.	Қозоннинг ички иситиш юзасида 0,1 мм қалинликдаги қуйқа қатламининг бўлиши	-	2,0
14.	Қозоннинг иссиқлик схемасига қайтарилмаган 1 т конденсатни кимёвий тозаланган сув билан алмаштириш	-	20 кг ш.ё.
15.	Буғ қозонининг ишлашини сувни иситиш режимига ўтказиш	2,0	-
16.	Қозоннинг пасайтирилган босим режимида ишлаши (13 ата)	-	6,0
17.	Қозон юкламасининг оптимал юкламадан 10% га четлашиши • камайш томонга • ортиш томонга		0,2 0,5
18.	Асбоб-ускуналарни синовдан ўтказиш (шайлаш) ва уни КИП бошқариш режимида эксплуатация қилиш	3,0	-
19.	Р = 6 ата бўлганда буғнинг 1 мм тешик орқали сизиши	-	3,6 кг у.т.
20.	Ҳар 1000 м^3 газсимон ёқилғига қозонхона залининг юқориги зонасидан ҳаво олиниши	17 кг у.т.	-
21.	Қозондан чиқишда сувнинг ҳароратини ошириш		4
22.	Тирқишли деаэраторларни қўллаш
23.	Тизимни сувни ҳайдашга кетадиган энергия сарфларини тежайдиган трансоникларни (ингичка буғ оқимли аралаштирадиган иссиқлик алмашиниш аппаратлари) қўллаш.

Чўкиндиларга қарши жиддий курашиш муаммоси иссиқ сув таъминоти тизимидаги иссиқлик алмашиниш аппаратларида вужудга келади, бунда қувурнинг ўтиш кесими деярли тўлиқ қуйқа билан қоплнади. Механик тозалашда кўпинча бу қувурлар шикастланади ва уларни таъмирлашга каттагина молиявий харажатлар талаб қилинади.
Водозабор скважиналаридан олинадиган сув билан озиқланадиган иссиқлик тизимлари учун қозонлар, иссиқлик алмашиниш аппаратлари ва қувурлар тармоқларида қуйқа ўтиришига қарши кураш жиддий техник муаммо бўлиб ҳисобланади. Анъанавий тарзда қўлланиладиган ион алмашиниш фильтрлари кўп маблағ талаб қилади, катта эксплуатация харажатларини талаб қилади ва унчалик катта бўлмаган иссиқлик тизимларида ҳар доим ҳам техник жиҳатдан тўғри эксплуатация қилинмайди.
Иссиқлик тизимлари қувурлар тармоқларининг, жумладан айланма сув таъминоти қувурлар тармоқларининг чўкиндилар билан тўлиши уларнинг гидравлик қаршилигининг ортиши, иситиш тизимларида мувозанатнинг бузилиши ва уларда сувни ҳайдаш учун кетадиган катта энергетик сарфларга олиб келади.
Чўкиндиларга қарши кураш мураккаб техник муаммо бўлиб ҳисобланади. у механик усуллар билан ҳам, кимёвий усуллар билан ҳам ўтказилади ва тармоқларни таъмирлашга тўхтатишни талаб қилади.
Озиқлантирувчи сувни тайёрлаш тизимида унга ишлов беришнинг янги, арзонроқ усуллари – ультратовуш билан ишлов бериш, магнитли ишлов бериш, комплексонларни қўллаш ва ҳоказолар қўлланила бошлаган.
Хом сувни иситиш зонасида комплексонларни қўллаш билан қуйқа ҳосил бўлишига қарши арзон ва самарали кураш усули катта қизиқиш уйғотади.
Ультратовушли усул ультратовушли нурлатгич ёрдамида ҳосил бўлган чўкиндиларни юмшатиш ва ювиб юборишга асосланган. Нурлатгичнинг қуввати бир неча кВт ни ташкил қилади ва унинг ҳаракат зонаси чегараланган бўлади.
Магнитли ишлов бериш доимий энергия сарфини талаб қилмайди, бироқ унинг таъсирининг самарадорлиги сувнинг таркибига боғлиқ бўлади.
Чўкиндиларни электр учқунли юқори кучланишли тозалаш усули фақатгина тизим таъмирлашга тўхтатилган пайтда мумкин бўлади.
Қозонлар ва иссиқлик тизимларини туз кислотасининг кучсиз эритмалари ёрдамида ювиш ҳам тизим таъмирлашга тўхтатилган пайтда ўтказилади.
Сув иситиш қозонлари ва иссиқлик тармоқларида қуйқа ва чўниндилар ҳосил бўлишига қарши курашда комплексонларнинг қўлланилиши.