Denov tadbirkorlik va pedagogika institutining ijtimoiy gumanitar fanlar fakulteti filologiya va tillarni o’qitish o’zbek tili yo’nalishi 203-guruh talabasi Abdurahmonova Sitoraning Hozirgi o’zbek adabiy tili fanidan tayyorlagan Taqdimot

2. Emotsional holatni bildiruvchi fe’l frazeologik birliklar: boshi koʻkka yetmoq, terisiga sigmay ketmoq.
3. Aqliy holatni bildiruvchi fe’l frazeologik birliklar: aqlni yemoq, bosh qotirmoq.
4. Fizik holatni bildiruvchi fe’l frazeologik birliklar: bardosh bermoq, boshini yemoq va boshqalar.
T. Murodning “Otamdan qolgan dalalar” romani iboralarini tahlil qilar ekanmiz, asarda ozbek tiliga xos 300 ga yaqin iboraning 400 marotabadan ortiq qoʻllanganligining guvohi bolamiz. T.Murod iboralarni takror-takror qoʻllashdan qochadi. Vaholanki uning soʻzlarga kuchli boyoq berish maqsadida sozlarni, soz birikmalarini, bazan butun boshli gaplarni takror qollash usuli hammaga malum. Biz romanda boshidan qolsin, esidan chiqmoq, esini yigmoq, gap yoʻq-soʻz yoʻq, gap oroli kelganda, ichidan qirindi otmoq, koʻz ostidan qaramoq, koʻz uzmaslik, koʻzi ketmoq, koʻzini olmaslik, koʻngli uvushmoq, koʻrmayin ham-kuymayin ham, mehmon atoyi xudo, nazar solmoq, oyoq ilmoq, past ketmaslik, qirchinidan qiyilmoq, quloq solmoq, qoʻli kosov-sochi supurgi, razm solmoq, soʻz bermoq, tili bormaslik, tilga kelmoq, toqati toq bolmoq, yoʻl bolsin, yoʻl olmoq, oʻpkasini bosolmaslik kabi iboralarninggina ikki, ayrimlarining uch-toʻrt marta qoʻllanganligini koʻramiz. Bu hol yozuvchining oʻz qahramonlari nutqiga huda-behudaga iboralarni kiritib, sun’iy boʻyoqdorlik yaratishdan qochganligini koʻrsatadi.
Frazeologizmlar tarkibida qaysi turkumga oid soʻzning yetakchiligiga qarab, ot, fe’l, sifat yoki boshqa komponentli iboralar deb qaraladi. Biz ishimizda frazeologizmlarni semantik ma’no ifodalashiga koʻra guruhlab oʻrganish metodini maqsadga muvofiq deb tanladik. Shunga koʻra romanda qoʻllangan iboralarni quyidagi guruhlarga bolib oʻrganish mumkin.
1. Kishi tana a’zolari nomlari va ularning faoliyatini ifodalovchi soʻzlar ishtirokidagi iboralar.
2. Mavhum tushunchalarni ifodalovchi soʻzlar ishtirokidagi iboralar.
3. Hayvonlar, oʻsimliklar nomlarini hamda ular bilan bogliq tushunchalarni ifodalovchi soʻzlar ishtirokidagi iboralar.