Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti raqamli iqtisodiyot kafedrasi

Tovar iqtisodiyotining paydo bo’lishi va rivojlanishi uchun ikkita sharttalab qilinadi: Ommaviy mehnat taqsimoti unda individual ishlab chiqaruvchilar ma’lum mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan (masalan, mato). Bu ularningalmashinuviga ehtiyoj tug’diradi. Tovar ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy yakkalanishi. Bu shuni anglatadiki,mulkdor mustaqil bo’lib, u o’zining shaxsiy manfaatlaridan kelib chiqib, o’z xavfi vatavakkalida iqtisodiy qarorlarni o’zi qabul qiladi.Kurs ishidan xulosa qiladigan bolsak, tovar ikki xususiyatga ega: bir tomondan,u kishilarning qandaydir ehtiyojini qondira oladigan, ikkinchi tomondan esa, boshqa buyumlarga ayirboshlana oladigan buyumdir. Boshqacha aytganda, tovar naflilikka(istе’mol qiymatiga) va qiymatga egadir.Bu kurs ishidan shuni xulosa qilamzmki demak, tovarning ikki xususiyati bor: birinchidan, u kishilarning qandaydir ehtiyojini qondiradi: ikkinchidan, u o’zidaijtimoiy mehnat sarflarini mujassamlashtiradi. Tovar boshqa buyumga ayirboshlanaoladigan buyum bo’lib, u iste`mol qiymatga va almashuv qiymatlariga ega. Buyumning iste`mol qiymati shundan iboratki, u kishilar uchun foydali,naflidir. U shaxsiy iste`mol buyumi yoki ishlab chiqarish vositalari sifatidakishilarning biron – bir ehtiyojini qondiradi.Iqtisodiyot nazariyasi fanida tovar qiymatining negizini nima tashkil qiladidegan savolga javob berishda ikki xil yo’nalish mavjud hamda ular o’rtasida doimiyravishda tortishuvlarva munozaralar bo’lib kelmoqda va bular: talab va taklif
Qiymat qonunining tartibga solib turuvchi mexanizmi rakobat kurashi natijasida bozor narxlarining stixiyali ravishda tebranib turishidan, ularning ijtimoiy qiymatdanfarq qilib turishidan iborat. Tovar narxining ijtimoiy qiymatidan chetga chiqish shart-sharoitlari quyidagilardan iborat deb hisoblanadi:
Talab = taklif bo’lgan holda:narx = qiymat.
Talab > taklif bo’lgan holda: narx > qiymat.
Talab < taklif bo’lgan holda: narx < qiymat.


Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Sh.Shodmonov.Iqtisodiyot nazariyasi: Darslik. nashriyoti, 2020. 788 bet
2.G.P.Jurаvlеvоy, L.S.Tаrаsеvichа. – M.: INFRА-M, 2005, s.92-93
3.Iqtiodiyot Nazriyasi (Yo’ldoshev)
4. A.O’lmasov, M.Sharifxo’jayev. Iqtisodiyot nazariyasi Toshkent, 1995 y.
5.O‘zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2017 yil 7 fеvraldagi “O‘zbеkistonRеspublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar stratеgiyasi to‘g‘risida”gi,PF-4947-sonli Farmoni, 1-ilova 3.1-band.
6.http://www.press-service.uz/uz/news/archive/
7.http://mfa.uz/uzb/hujjatlar/vaz mahk/
8. http://www.stat.uz9. http://www.lex.uz10.http://www.aim.uz