|
6 mashg`ulot
Mavzu.QO`L KAFTI SUYAGI TUZILISHI (2 soat)
Kerakli materiallar va jihozlar: (material va jihozlar ikkita talabaga bir komplekt (to‘plam) tayyorlanadi):
1. Odamning to’liq skeleti.
2. Odamning alohida qo`l kafti suyaklari.
3. Odam qo’lining kaft suyaklari
4. Lupa.
5. Mikroskop.
Vazifa Odamning qo'l skeleti tuzilishini o’rganish, tarqatma materiallardan foydalanib odam qo’l suyaklarini ko‘rib chiqish.
Kaft — qoʻl panjasining ichki va oyoq panjasining pastki (ostki) tomoni; qoʻl K.i yuqoridan bilakning uncha chuqur boʻlmagan koʻndalang egatchasi, pastdan barmoqlar asosi bilan chegaralanib turadi. K. kaft suyaklari, ularni birlashtirgan boylamlardan iborat boʻlib, turli muskullar qoplab olgan. Qon tomir va nervlar bilan taʼminlangan. K. terisida ter bezlari koʻp, lekin yogʻ bezlari yoʻq. Qoʻl kafti mehnat qilishda, oyoqniki esa tik turish va yurishda muhim ahamiyatga ega.
Qoʻl panjasi - yerda yashovchi umurtqali hayvonlar oldingi oyogʻi va odam qoʻlining tirsak va bilak suyaklaridan keyingi qismi. Odamning Qoʻl panjasi murakkab harakatlarni bajaradi; u kaft usti suyaklari (8 ta), kaft suyaklari (5 ta) va harakatchan barmoklardan (3 ta falangadan iborat, bosh barmoqdan tashqari) tashkil topgan.
Qo’l panjasi suyaklari Qo’l panja siskeleti kaftusti suyaklari, kaftsuyaklari va qo’l panjasi barmoqlari yoki barmoq falangalariga bo’linadi.
Kaftustisuyaklari (ossacarpea) ikki qato rjoylashgan sakkizta g’ovak suyaklardan iborat. Yuqori (proksimal) qatorda bosh barmoq tomondan hisoblaganda qayiqsimon, yarimoysimon, uch qirrali, no’xatsimon suyaklar. Pastki (distal) qatorda trapetsiya shaklidagi suyak, trapetsiyasimonsuyak,boshchali suyak va lmoqli suyaklar bor. Bu suyaklarning nomlari ularning shakliga mos keladi.Ularning yuzalarida qo’shni suyaklar bilan birlashadigan bo’g’im yuzalari bor
Qayiqsimon suyak (osscaphoideum) birinchi qatordagi eng kata suyak Qabariq yuzasi bilak suyagini bo’g’im yuzasi bilan birlashadi. Kaftgaqaragan yuzasi botiq bo’lib, lateral chekkasi qayiqsimon suyak do’mbog'I (tuberculum ossis scapoidei) hosil qiladi.
Yarim oysimon suyakni (oslunatum) ustki yuzasi qabariq bo’lib, bilak suyagi bo’g’im yuzasi bilan birlashadi. Pastki yuzasi botiq bo’lib, boshchali suyak bilan bo’g’im hosil qiladi.
Uch qirrali suyakning (ostriquetrum) ustki yuzasi qavariq bo’lib,bilak suyagi bo’g’im yuzasi bilan birlashadi.Tashqi yassi yuzasi no’hotsimon suyak bilan birlashadi. No’hotsimon suyak (os pisiforme) kaft ustining eng kichik suyagi. U qo’l panjasini bilak tomonga bukuvchi mushak payi ichida joylashgan sesamasimon suyakdir. Proksimal qatorning uchta suyagi o’zining ustki yuzasi bilan bilak suyaklariga qaragan ellipsimon bo’g’im yuzasini hosil qiladi.Trapetsiya shaklidagi suyakda (ostrapezium) I kaft suyagi asosi bilan birlashadigan egarsimon bo’g’im yuzasi bor. Uning kaft yuzasida do’mbog'I (tuberculum ossis trapezii) va egatcha bor. Trapetsiyasimon suyak (ostrapezoideum) kichkina bo’lib, shakl jihatidan trapetsiyaga o’xshaydi. Boshchali suyak (os capitatum) kaft usti suyaklari ichida eng kattasi. Uning boshchasi (caput ossis capitati) yuqoriga va biroz tashqariga yo’nalgan Ilmoqli suyakda (oshamatum) kaft yuzasida ilmog’I (hamulusossis hamati) bor. Kaftusti suyaklarining pastki chekkasi esa nisbatan tekis. Kaft ustining orqa yuzasi ko’tarilgan. Oldingi kaft yuzasi botiq bo’lib, kaft usti egati (sulcus carpi) hosil qiladi. Yangi tug’ilgan bola kaft usti suyaklari shakli o’xshasa ham, ular tog’aydan iborat.
Kaft usti suyaklarining suyak nuqtalari emizikli davrda boshchali suyakda (2-oyda), ilmoqli suyakda (3-oyda), uch qirrali suyakda (3 yoshda), yarim oysimon suyakda (4yoshda), qayiqsimonsuyakda (5yoshda), trapetsiya shaklidagi va trapetsiyasimon suyaklarda (5-6yoshlarda) paydobo'ladi. No’hatsimon suyakda esa bolalikni ikkinchi davrida (7-12 yoshlarda) paydo bo'ladi. Kaft suyaklari (ossa metacarpalia) beshta qisqa naysimon suyakdan iborat. Har bir kaft suyagida asosi (basis), tanasi (corpus) va boshchasi (caput) tafovut Chaqaloqning o’ng qo’l kafti suyaklari.
1-os trapezium;
2-os trapezoideum;
3-os scaphoideum;
4-os capitatum;
5-os lunatum;
6-os pisiforme;
7-os triquetrum;
8-os hamatum;
9-os metacarpale;
10-phalanx proximalis;
11-phalanx media;
12-phalanx distalis;
13-tuberositas phalangis distalis.
qilinadi. Kaft suyaklarining uchlari kattalashgan, tanasi uchburchakka o’xshash shaklga ega. Ularning tanasini kaft tomoni biroz bukilgan, orqa tomoni esa ko’tarilgan. Birinchi kaft suyagi (os metacarpaleI) boshqalardan keng va qisqa. Uning asosida egarsimon, qolgan kaft suyaklarida yassi bo’g’im yuzasi bor. II kaft suyagi eng uzun. Kaft suyaklarining boshi sharsimon bo’lib, proksimal falangalar bilan birlashadigan bo’rtib chiqqan bo’g’im yuzasi bor. I kaft suyagini boshchasi boshqalarga nisbatan kichikroq. II-V kaft suyaklarini asosida bir-biribilan birlashishi uchun yon bo’g’im yuzalari bor.
Do'stlaringiz bilan baham: |
