Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

OG’IZ BO’ShLIG’IDAGI BEZLAR Quloq oldi bezi - glandula parotis yassi shaklga ega bo’lib, yuz terisi ostida qisman chaynov muskuli (m.masseter) ni yopib turadi, orqa tomondan m.sternocleidomastoideus va qisman so’rg’ichsimon o’siqqa borib yetadi. Bez to’qimasi orasidan yuz nervi (n.facialis) rib o’tadi. Bez yumshoq, pushti rangda bo’lib, alohida-alohida bo’lakchalardan iborat. Og’irligi 25-30g. Bez bo’lakchalarining naychalaridan hosil bo’lgan markaziy nay (ductus parotideus stenoni)chaynov muskuli oldidan o’tadi, so’ngra lunj muskulini teshib o’tib, og’iz bo’shlig’ining kirish qismiga, ya’ni yuqori jag’dagi ikkinchi katta oziq tishlar qarshisida ochiladi. Ba’zan qo’shimcha quloq oldi bezi - glandula parotis accessoria uchraydi. U chaynov muskuli ustida joylashadi va uning nayi ham og’izning kirish qismiga ochiladi.
HALQUM Halqum - pharynx burun va og’iz bo’shlig’ining bevosita davomi hisoblanib, uning shakli orqa yuzasiga qarab yassilanib boruvchi voronkaga o’xshaydi. Halqumning beshta devori, chunonchi yuqori, orqa, oldingi va ikki yon devorlari tafovut qilinadi. Halqum ensa suyagining asosiy qismi va qisman pona suyagining tanasiga qadar ko’tarilgan va shu suyaklarga birikkani uchun bu joy halqumning yuqoridagi devori hisoblanadi. Bu devor halqum gumbazi - fornix pharyngis deb ham ataladi. Ikki yon tomonda (halqum yaqinida) yirik qon tomirlar va nervlar o’tib ular halqumning yon devorlari asosini tashkil qiladi. halqumning orqa devorini bo’yin umurtqalari va bo’yinning chuqur joylashgan muskullari hosil qiladi.
QIZILO’NGACh Qizilo’ngach - esophagus halqumning bevosita davomi hisoblanib me’dagacha davom etadi. Qizilo’ngachning asosiy vazifasi luqma va suyuqliqni me’daga o’tkazishdir. Qizilo’ngach 25 sm uzunlikdagi muskuldan iborat nay bo’lib, uning yuqori chegarasi VI bo’yin umurtqasiga to’g’ri keladi. U bo’yinning pastki qismi va ko’krak sohasidan o’tib, XI ko’krak umurtqasi ro’parasida me’daning kirish qismiga ulanadi. Qizilo’ngach asosan ko’krak bo’shlig’ida ko’krak oralig’ining orqa qismida joylashadi. Qizilo’ngach orqa tomondan umurtqa pog’onasiga juda yaqin turadi, u aortaning pastga tushuvchi qismi (aorta descendens) ga yondoshgan. Qizilo’ngach old tomondan kekirdakning parda qismiga tegib turgani holda o’rta chiziqdan biroz chapga o’tib turadi.
ME’DA Me’da - ventriculus, s.gaster hazm kanalining eng kengaygan bo’lib, qorin bo’shlig’ining yuqori qismida joylashgan. Uning ko’ qismi chap qovurg’a sohasi - regio hepochondrica sinistra da, o bo’lagi esa qorin usti sohasi - regio epigastrica da turadi. Me’daning shaklini nokka, ba’zan kimyoviy laboratoriyalar retortaga yoki bir tomoni ingichka loviyaga o’xshatadilar. Me’daning katta-kichikligi va hajmi har kimda har xil bo’ladi. Kattalar me’dasining hajmi o’rta hisobda 3-3,5 litr keladi. Seroz qavat - tunica serosa qorinpardaning visseral varag’idir. Bu parda katta va kichik egriliklar bo’ylab yo’nalayotgan qon tomirlar bilan band joylarni hamda orqa devordagi diafragma tegib turadigan kichkinagina maydonchadan boshqa hamma joyni o’rab turadi. Me’dani o’rab olgan qorinparda undan qo’shni a’zolarga o’tadi boylamlar hosil qiladi. Masalan, me’daning old va orqa devorlari o’rab jigarga o’tayotgan qorinparda lig.hepatagastricum deb ataladi. Me’daning katta egriligidan pastgi yo’nalib, ko’ndalang chambar ichak devoriga o’tgan qismi lig.gastracolicum, taloqqa o’tgani lig.gastroliem deb ataladi. Muskul qavati - tunica muscularis boshqa qavatlarga nisbatan ancha baquvvat bo’lib, silliq muskul tolalaridan iborat. Muskullar qishqarishi natijasida me’da ichidagi ovqat hazm qilish kanalining pastki qismiga qarab so’riladi.