Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

O’T PUFAGI O’t pufagi - vesica fellea jigarning o’ng bo’lagining ostki yuzasi o’t pufagi chuqurchasi - fossa vesica fellea da joylashadi. U keng tu jigarning old chekkasidan bir oz chiqibroq turadigan nok shaklida a’zodir. O’t pufagining tubi, tanasi, bo’y tafovut qilinadi. O’t pufagining tubi - fundus vesicae fellea uning eng kengay joyidir. O’t pufagi to’lib turgan vaqtda tubi bir oz oldinga chiqib, o’ng tomonda IX qovurg’a tog’ayi sohasida qorin devoriga tegib turadi. O’t pufagining tanasi - corpus vesicae fellea tub qismining davomi bo’lib, o’t pufagining ancha qismini tashkil etadi. 56 O’t pufagining bo’g’zi (bo’yni) collum vesicae felleae pufakning toraygan joyidir. U sekin-asta ingichkalasha borib, o’t pufagining nayi - ductus cysticus ga aylanadi. Nayning uzunligi 3-3,5 sm, ba’zan 4,5 sm, ko’ndalang kesimi 3-4 mm bo’ladi. Jigardan kelayotgan ductus cysticus ductus hepaticus communis bilan qo’shilib 6-7 sm uzunlikdagi umumiy o’t yo’li - ductus choledechus ni hosil qiladi. Umumiy o’t yo’li - ductus choledechus o’n ikki barmoq ichak tushuvchi qismining yuqori 1/3 qismidagi katta so’rg’ich - papillae duodeni major ga ochiladi. Ductus choledechus o’tni o’n ikki barmoq ichakka uzluksiz quyib turmaydi, faqat kerakli vaqtdagina o’tkazadi. Chunki uning o’n ikki barmoq ichakka quyadigan joyida yaxshi taraqqiy etgan qisuvchi muskul -sphincter ampullae hepatopancreaticae (Oddi) bor. O’t pufagi jigarda ishlanib chiqqan o’tning ortiqcha miqdori saqlanadigan bo’lib, sig’imi 40-60 sm3 keladi, lekin o’zi o’t ishlab chiqarmaydi. O’t pufagi qorin parda bilan faqat pastki tomondan o’ralgan bo’lib, qolganqismi jigar moddasiga biriktiruvchi to’qima yordamida yopishib turadi. O’t pufagining devori quyidagi to’rt qavatdan iborat: seroz parda tunica serosda vesicae felleae seroz, osti qavati tunica subserosa vesicae felleae, muskul qavati - tunica muscularis vesicae felleae, shilliq parda - tunica mucosa vesicae felleae. Muskul qavati aylanasiga ketgan va ozgina qiyshiq holda yo’nalgan silliq muskul tolalaridan iborat.
Жигар (hераг) организмдаги энг йирик без бўлиб, вазни 1,5 кг га етади. У тўқ қўнғир рангли, зич ҳужайралардан тузилган. Жигарнинг катталиги ўнгдан чапга 20-22 см, олдидан орқага 30-36 см бўлиб, катта қисми ўнг қовурғалар тагида, кичик бўлагигина қорин бўшлиғининг чап қисмида жойлаш­ган. Унинг юқори чети ўнгда IV қoвурғага тегиб, чапда V қовурғалар оралиғида туради.
Ташқи томондан жигарни махсус бириктирувчи тўқима капсуласи ўраб туради. Бу капсуланннг усти, орқа четидан ташқари, қорин пардаси — диафрагма билан ўралиб туради. Жигар диафрагмага ўроқ-симон боғлағич, тош боғлағич билан бирикиб турадн. ўроқсимон боғлағич жигарни катта ўнг ва кичик чап паллага ажратади.
Жигарнинг пастки юзаси пастга қараган бўлиб, унда иккита эгат иккита узунасига кетган (саггитал) эгат ва булар орасида Н ҳарфи шаклини ҳосил қилган кўндаланг эгат ётади. Жигар тўрт паллага: катта ўнг, кичик чап, думсимон ва квадрат паллага бўлинади. Бу паллалар боғлағичлар орқали бир-бирига бириккан. Жигарнинг пастки юзасида жигар қопқа (дарвоза) венаси жойлашган, ундан овқат ҳазм қилиш каналидан қайтган веналар, лимфа йўллари, жигар артерияси ва ўт йўли, нервлар ўтади (25- расм).
Жигар диаметри 1,5 мм дан кат­та бўлмаган мураккаб найчали бўлаклардан тузилган бўлиб, ҳар бир бўлак кўп қиррали призмага ўхшайди. Бўлакларда артерия ва вена капиллярларининг қалин тўри бор. Капиллярлар бўлакчанинг марказий венасига қўшилади. Жигар ҳужайралари Кўппер ҳужайралари деб аталади, улар кучли фагоцитар хусусиятга эга. Бўлакчалардаги без хужайралари орасида жуда майда ўт йўллари бўлиб, улар қўшилиб, ўт капиллярларини ҳосил қилади. Қон капиллярлар орқали жигар бўлакчасининг марказига томон оқади, ўт эса, аксинча, ҳужайралар opасидаги йўллардан йиғилиб, бўлакча марказидан четга томон оқади. Жигар бошқа органларга нисбатан қон билан яхшитаъминланган бўлиб, унда капиллярларикки қатор тўр ҳосил қилади.
Жигар бир суткада узлуксиз равишда 1—2 литрга яқин ўт суюқлиги ишлаб чиқаради. Ишлаб чиқарилган ўтнинг бир қисми концентрланган ҳолда ўт пуфагида йиғилади. Ўт пуфаги ноксимон шаклда, у жигарнинг орқасида жойлашган. Ўт пуфагининг танаси ва бўйни фарқ қилинади. Унинг ҳажми ўрта ҳисобда 60 см, ичакда овқат ҳазм бўлаётганда ўт суюқлиги умумий ўт йўлига қуйилади. Жигар одам ҳaётида муҳим роль ўйнайди, шунинг учун у организмнинг лабораторияси деб аталади. Жигар ичакка овқат ҳазм қилишда муҳим аҳамиятга эга бўлган ўт суюқлиги ишлаб чиқаради, ичакда овқат ҳазм қилиниши натижасида ҳосил бўлган турли захарли моддалар — тоқсинларни зарарсизлантиради. Жигарда кўп ферментлар, витаминлар, гормонлар ишлаб чиқарилади, организмдаги ортиқча глюкоза гликоген ҳолида тўпланади. Жигарда 20 % қон запас ҳолда сақланади.