Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

 
 
 
 
 
 

---

287 
 
GLOSSARIY 
Atamaning 
o‘zbek 
tilida 
nomlanishi
 
Atamaning 
rus tilida 
nomlanishi
 
Atamaning 
ingliz tilida 
nomlanishi
 
Atamaning ma’nosi 
 
Adabiy til 
 
Литературны
й язык 
Literarylangua
ge 
umumxalq tilining 
ishlangan, sayqal berilgan, 
ma’lum bir me’yorga solingan 
shakli. 
Atama 
 
Термин 
Term 
termin, fan-texnika, kasb-
hunarga oid bir ma’noli so‘z. 
Gap 
 
Предложение 
Sentence 
muomalaning eng kichik 
birligi, mazmun va grammatik 
jihatdan shakllangan, nisbiy 
tugallangan fikr. 
Grafika 
 
Графика 
Graphics 
tilshunoslikda yozuvni 
o‘rganadigan bo‘lim. 
Sheva 
 
Диалект 
Dialect 
ma’lum bir hududdagina 
ishlatiladigan so‘zlar. 
Fonetik 
yozuv 
 
Фонетическое 
письмо 
Phonetic 
writing 
tovush o‘zgarishiga uchragan 
so‘zlarning yozilishi. 
Nutq 
 
Речь 
Speech 
 fikrni so‘z orqali ifodalash 
qobiliyati, mahorati. 

---

288 
 
 
Abzats 
 
Абзац 
Paragraph 
xat boshi, satr boshi. 
Tezis 
 
Тезис 
Thesis 
ilmiy asar, maqola, ma’ruza 
va shu shakldagi asosiy 
g‘oyalarning qisqacha ifodasi 
Termin 
 
Термин 
Term 
umumadabiy  tilning  maxsus 
vazifa  bajaruvchi  bir  turi 
bo‘lib,  ishlab  chiqarish,  fan 
va  texnika  tiliga  mansub 
lisoniy  birlik,  bir  so‘z  yoki 
birikmadir. 
Terminologi
ya 
 
Терминология  Terminology  muayyan 
fanning 
tushunchalar 
tizimi 
bilan 
o‘zaro  munosabatda  bo‘lgan 
terminlar 
jami 
sifatida 
ta’riflanadi.Terminologiya  – 
fan-texnika, 
ishlab 
chiqarishning  xilma-xil  soha 
va  terminlar  majmui,  ya’ni 
yig‘indisidir. 
Masalan, 
matematika  terminologiyasi, 
tibbiyot 
terminologiyasi, 
iqtisodiyot 
terminologiyasi 
va boshqalar.  
Terminologi
k tizimni 
Упорядочение 
системы 
Regulating 
terminology 
terminlarni 
to‘plash, 
sistemalashtirish, 
ilmiy 

---

289 
 
tartibga 
solish 
терминологии 
system 
nuqtai nazardan tadqiq etish. 
Semantik 
yoki leksik-
semantik 
yo‘l bilan 
yasash 
Словообразо-
вание 
семантически
м, лексико-
семантически
м путем 
Organizing by 
semantic or 
lexical-
semantic 
ways 
o‘zbek  tilshunosligida  so‘z 
ma’nosining 
o‘zgarishi, 
ma’noning 
ko‘chishi, 
polisemantik 
so‘zlarning 
ba’zi  ma’nolari  orasidagi 
bog‘lanish 
uzilib, 
ayrimlarining  maxsuslanishi 
orqali  yangi  so‘zning  hosil 
bo‘lishi. 
Morfologik 
usul 
Морфологи-
ческий метод 
Morphologic 
method 
leksemalar  hosil  qilishning 
keng  tarqalgan  yo‘llaridan 
biri  bo‘lib,  affikslar  orqali 
so‘z yasash. 
Sintaktik 
usul 
Синтакси-
ческий метод 
Syntactic 
method 
mustaqil  ma’noli  ikki  va 
undan  ortiq  so‘zlarni  bir-biri 
bilan 
grammatik 
jihatdan 
birlashtirib ifodalash usuli. 
Fakt 
 
Факт 
Fact 
ma’lumbir  haqiqatga  xizmat 
qiluvchi manba. 
Maqola 
 
Статья 
Article 
nutq, kichik asar. Toʻplam, 
jurnal, gazeta uchun yozilgan 
yoki ularda bosilgan, hajmi 
katta boʻlmagan ilmiy yoki 
publitsistik asar 

---

290 
 
 
Tahrir 
 
Редактирован
ия 
Edit 
yozma 
ishni, 
asarni 
tuzatishlar  kiritib  yaxshilash, 
tuzatish. 
 
Sodda gap 
 
Простое 
предложение 
Simple 
sentence 
 
bir ega-kesim birligidan 
iborat gap. 
 
Takroriy 
soʻz 
 
Повторное 
 слово 
Repeating  
word 
 
bir soʻzning takroridan iborat 
boʻlgan soʻz. 
Tasviriy 
ifoda 
 
Изобразитель
ное 
выражение 
Figurative 
phrasing 
 
soʻzni obrazli qilib aytish. 
 
Sintaktik 
birlik 
 
Синтаксическ
ое единство 
Syntactic unit  soʻz  birikmasi,  gap,  gap 
boʻlagi. 
 
Leksika 
 
 
Лексика 
 
Lexicon 
 
tildagi 
barcha 
soʻzlar 
yigʻndisi. 
 
 
 
 
 
Hayotiy  tajriba  asosida  xalq 

---

291 
 
Maqol 
Пословица 
Proverb 
tomonidan  yaratilgan,  odatda 
ixcham  tugal  ma’noga  ega 
boʻlgan,  ixcham,  obrazli, 
tugal  ma’noli  va  hikmatli 
ibora. 
Esse 
 
Эссе 
Essay 
erkin  kompozitsiyali  uncha 
katta  boʻlmagan  nasriy  asar 
bo‘lib,  esseda  narsa  va 
hodisalarga  yoki  shaxsga  oid 
subyektiv fikr bayon qilinadi. 
Taqriz 
 
Рецензия 
Review 
adabiy  tanqid  janri  bo‘lib, 
arab  tilida  ijobiy  baho  degan 
ma’noni  anglatadi  va  yangi 
badiiy,  ilmiy  yoki  ilmiy-
ommabop 
asar 
tahlili 
hisoblanadi. 
Maqola 
 
Статья 
Article 
publitsistik uslubga xos janr 
bo‘lib, 
unda 
kundalik 
ijtimoiy 
hayotda 
roʻy 
berayotgan  voqea-hodisalar 
tahlil 
qilinadi; 
nazariy, 
ommaviy 
jihatdan 
umumlashtiriladi; 
davlat 
siyosati,  iqtisodiyot,  texnika, 
fan 
va 
madaniyatda 
erishilgan  yutuqlar  ilgʻor  ish 
tajribalari  aks  ettiriladi,  turli 
nuqsonlar tanqid qilinadi. 

---

292 
 
 
Rezyume 
 
Резюме 
Resume 
fransuzcha  soʻz  bo‘lib, 
yozilgan, 
aytilgan 
yoki 
oʻqilgan  narsaning  qisqa 
holatda  aks  ettirish,  qisqacha 
xulosa, 
biror 
narsaning 
yakuniy natijasi. 
 
Annotatsiya 
 
Аннотация 
Annotation 
kitob, 
maqola 
va 
boshqalarning 
mazmuni, 
ahamiyati  haqida  qisqacha 
ma’lumot, qisqacha ta’rif 
Abzats 
 
Абзац 
Paragraph 
 matnning  bir  xat  boshidan 
keyingi 
xat 
boshigacha 
bo‘lgan qismi. 
Tezis 
 
Тезис 
Thesis 
ma’ruza, 
ma’lumot, 
xabarning  asosiy  mazmunini 
qisqacha aks ettirish. 
Xususiy 
hujjatlar 
 
Частные 
документы 
Private 
documents 
tashkilotlarda 
matnning 
o‘ziga  xosligi,  betakrorligi, 
mazmun 
bayoni 
erkin 
bo‘ladigan hujjatlardir. 
 
Namunaviy 
hujjatlar 
Образцовые 
документы 
Exemplary 
documents 
boshqaruvning  muayyan  bir 
vaziyatlari  bilan  bog‘liq  bir-
biriga  o‘xshash  va  ko‘p 

---

293 
 
 
takrorlanadigan 
masalalar 
yuzasidan tuzilgan  matnlarni 
o‘z 
ichiga 
oladigan 
hujjatlardir. 
 
Qolipli 
hujjatlar 
 
Шаблоны 
документы 
Model  
documents 
odatda, 
oldindan 
tayyorlangan 
bosma 
ish 
qog‘ozlariga 
yoziladigan 
hujjatlardir. 
  Adres 
 
Адрес 
Address 
pochta  jo‘natmalari  (xat  – 
xabar, 
buyum 
va 
pul 
jo‘natmalari  kabilar)  ustidagi 
yozuv  bo‘lib,  unda  jo‘natma 
yetib  borishi  zarur  bo‘lgan 
joy  (qayerga),  uni  oluvchi 
shaxs yoki  muassasa (kimga) 
nomi va jo‘natuvchi haqidagi 
ma’lumotlar 
(jo‘natuvchi 
adresi) ko‘rsatiladi. 
 
Hisobot 
 
Отчет 
Report 
muayyan 
vaqt 
uchun 
rejalashtirilgan 
ish 
yoki 
vazifa, 
topshiriqlarnig 
bajarilishi,  amaliy  dolzarb 
ishlar, 
xizmat 
va 
ilmiy 
safarlar 
yakuni 
haqida 
ma’lumot beruvchi hujjatdir. 

---

294 
 
Bayonnoma 
 
Протокол 
Protocol 
turli  yig‘ilish,  kengash  va 
boshqa  tur  anjumanlarning 
borishini, 
majlis 
qatnashchilarining chiqishlari 
va 
ular 
qabul 
qilgan 
qarorlarni  aniq,  siqiq  holda 
qayd qiluvchi rasmiy hujjat. 
Tasdiq xati 
 
Утвердитель 
ное письмо 
Confirmation 
letter 
ma’lum 
bir 
muassasa  
tomonidan 
yuborilgan 
iltimos  va  so‘rovlarga  javob 
tarzida 
yoziladigan 
xatlarning bir turi. 
Ilova xat 
 
Письмо-
приложение 
Appendix 
letter 
xatni  qabul  qilib  oluvchilarni 
jo‘natiladigan 
hujjatlar 
haqida yozma xabardor qilish 
uchun  qo‘llanuvchi  qisqacha 
xabar qog‘ozi. 
Axborot xati 
Информацион
ное письмо 
Information 
letter 
ma’lum 
tashkilot 
yoki 
shaxsni 
amalga 
oshirilayotgan 
tadbiridan 
xabardor qilish.
 
Muloqot 
Общение 
Communica 
Tion 
kishilaroʻrtasidagifaoliyatehtiy
ojlaridankelibchiqadiganbogʻl
anishlarrivojlanishiningkoʻpqi
rralijarayonidir. 
 Kommunik
atsiya 
Коммуника-
ция 
Communica 
lotincha 
“communicatio” 
soʻzidan  kelib  chiqqan  boʻlib 

---

295 
 
Tion 
umumiy  qilmoq,  bogʻlamoq). 
Fikr 
almashuv, 
aloqa. 
Haqiqatda 
konkret 
nutq 
sharoiti 
tinglovchiga 
soʻzlovchi  aytayotgan  voqea 
hodisani 
tezroq, 
osonroq 
tushunishga  yordam  beradi, 
kommunikatsiyani 
tezlashtiradi.  
Integrallash
uv 
funksiyasi 
Функция 
интегрализаци
и 
Function of 
integration 
biznes  tashkilotlarining    turli 
xil  funksiyalari  oʻrtasidagi 
oʻzaro  munosabatlarni  amalga 
oshirishdir. 
Biznes 
muloqot 
Бизнес-
общение 
Business  
Communica 
Tion 
– 
biznesni 
yuritish, 
tashkilotning 
boshqaruvi, 
ixtiyoriy  tashkilotni  rasmiy 
ishlariga  rahbarlik  qilish  va 
shu 
kabilarni 
rasmiy 
maqsadda 
yuboradigan 
va 
qabul 
qiladigan 
barcha 
xabarlarni 
ifodalashda 
ishlatiladi.  
Ichki 
muloqot 
Внутреннее 
общение 
Internal 
Communica 
Tion 
Insonlar  tashkilot  ichida  bir-
birlari  bilan  muloqot  qilishlari   
hisoblanadi.  
 

---

296 
 
Tashqi 
muloqot 
Внешнее 
общение 
External 
Communica 
Tion 
Tashkilotdagi 
xodimlar 
tashkilotdan 
tashqaridagi 
shaxslar 
bilan 
muloqotlari 
hisoblanadi. 
Monologik 
nutq   
Монологическ
ая речь 
Monologue 
(yunoncha  monos  bir,  yakka; 
logos  soʻz,  nutq)  soʻzlovchini 
oʻz  oʻziga  yoki  oʻzgalarga 
qaratilgan, 
javob 
talab 
qilmaydigan nutqi 
Dialogik 
nutqt 
Диалогическа
я речь 
Dialogue 
Ikki  yoki  bir  necha  kishi 
oʻrtasidagi  ogʻzaki  muloqot, 
suhbat. 
 
Кontekst 
 
Контекст 
 
Context 
lotincha  contextus  qoʻshilish, 
ulanish, 
bogʻlanish) 
faqat 
kontekstgina  har  bir  soʻzning 
konkret  ma’nosiga  oydinlik 
kiritadi  
 
Differensiall
ash 
 
Дифференциа
ция 
 
Differentiate 
(lotincha 
differentia 
farq, 
tafovut) 
biror 
narsani 
oʻrganishda  uning  tarkibiy 
qismlarini 
bir-biridan 
farqlamoq,  tarkibiy  qismlarga 
ajratmoq. 
Qisqa  
xabarlar  
xizmati 
(SMS) 
Сервис 
коротких 
сообщений 
Shortmessage
service
 
mobil 
telefonlar 
 
orqali 
xabarlarni    joʻnatish  va  qabul 
qilish imkoniyatidir.  

---

297 
 
 (СМС) 
Telekonfere
nsiya 
 
Телеконферен 
ция 
Teleconferenc
e
 
ikki  yoki  undan  koʻproq 
odamlar  oʻrtasida  joylardagi  
elektron  muloqotdir. 
Videokonfer
ensiya 
 
Видеоконфере
нция 
Videoconfere
nce
 
Ikki 
yoki 
undan 
ortiq 
foydalanuvchilar,    ikki  yoki 
undan  ortiq    joylar  oʻrtasidagi 
real vaqtdagi  video sessiya 
Mimik 
pantomima 
 
Мимическая 
пантомима 
Mimic 
pantomime 
aniq 
imo-ishora, 
ma’noli 
qarash, 
ragʻbatlantiruvchi 
yoki iliq tabassum. 
Diksiya 
 
Дикция 
Diction 
(lotincha  dictio  talaffuz  qilish) 
-  har  bir  boʻgʻin,  tovush, 
soʻzni  toʻgʻri  va  aniq  talaffuz 
etishning aniqlik darajasi. 
Ekstralingvi
stik omillar 
 
Экстралингви
стические 
факторы 
Extralinguist
ic factors 
-  tilga  bogʻliq  boʻlmagan 
shart-sharoitlar hisoblanadi. 
 
Fonetika 
 
 
Фонетика 
 
phonetics 
tovushlarningpaydo boʻlishi va 
ularning  akustik  xususiyatini 
oʻrganuvchi 
tilshunoslik 
boʻlimi. 
 
Pedtexnolog
 
Педтехнологи
Teaching 
teсhnology