|
Avvallo biz jamiyatni sotsiologik nuqtai nazardan quyidagicha
o'rganamiz:
1. Jamiyat tuzulishi
va tarkibi
o'rganiladi
(Jamiyat qandai
kishilardan iborat,
ular qancha va
qandai sinf yoki
tabaqalarga
mansub?).
Jamiyat ijtimoiy hodisaning umumiy va murakkab sistemasidir.
Jamiyat elementlari:
- ijtimoiy faoliyatning belgilangan sotsial statusiga ega;
- o'zida ijtimoiy me`yor va qadriyatlarni aks ettiradi;
- individual sifatlar (shaxs ijtimoiy belgisi, qiziqishlari,
qadriyatlari yo`nalishi, shaxs motivlari)dir.
Jamiyatning har bir sohasi ishlab chiqarish taraqqiyotida ma'lum bir funksiyalarni
bajaradi:
- iqtisodiy munosabatlar - moddiy ishlab chiqarish funksiyasi;
- ijtimoiy munosabatlar – ijtimoiylashuvni – sotsializatsiya;
- siyosiy munosabatlar - ijtimoiy boshqaruvni (elementar
nazorati);
- mafkuraviy munosabatlar - ma'naviy ishlab chiqarish
funksiyasi va boshqalardir.
Ijtimoiy munosabatlar o'z mohiyatiga ko'ra jamiyat taraqqiyotiga
ham ijobiy, ham salbiy ta'sir etadi.
Salbiy ta'sirli
munosabatlar:
Ijobiy munosabatlar
ta'siri:
befarklik,
kamsitish,
konfliktlar,
begonalashuv,
krizis,
tengsizlik.
hamfikrlilik,
kooperatsiya,
kurash
Ijtimoiy munosabatlar 2 turga
bo'linadi:
1. Moddiy munosabatlar.
2. Mafkuraviy (ideologik)
munosabatlar.
Moddiy munosabatlar - inson hayotining
moddiy taraqqiyotidagi munosabatlar: inson
yashashi, bor bo'lishi uchun, avvalo u moddiy
ehtiyojini ta'minlashi kerak. U oziq-ovqat, kiyim,
turarjoy bilan ta'minlanishi lozim. Ana shu
ehtiyojini qondirish uchun u jamiyatda boshqa
insonlar, guruhlar bilan munosabatda bo'ladi.
Shuningdek, oila ham, guruhlar ham, holi davlat
ham nihoyat butun jamiyat hisoblanadi.
Mafkuraviy (ideologik)
munosabatlar - siyosiy, huquqiy,
ahloqiy va diniy munosabatlar.
Uning asosiy o'zagini moddiy
munosabatlar tashkil etadi. Demak,
moddiy munosabatlar bazis,
ideologik munosabatlar usturma
hisoblanadi.
Agrar jamiyatlarda iqtisodiyot qishloq xo'jaligiga
asoslanadi, asosiy sotsial institutlari armiya va cherkovlar
(maschitlar) hisoblangan.
Industrial jamiyatlarda iqtisodiyot sanoat va
ishlab chiqarishga asoslanadi, asosiy tashkilotlar
koorporatsiya va firmalar bo'lib,insonlar intiladigan
qadriyat pul hisoblanadi. Jamiyatni mulkdorlar
boshqaradi.
Postindustrial jamiyatlarda barcha sohalarda
yetakchi kompyuter texnologiyalaridan keng ko'lamda
foydalaniladi, asosiy tashkilotlari universitetlar
bo'lib,asosiy qadriyat va insonlar intiladigan narsa bilim va
malaka hisoblanadi. Jamiyatni ziyoli va yuqori intellektual
salohiyatga ega insonlar boshqaradi
Jamiyatning tuzilishi quyidagicha:
1. Totalitar jamiyat (lot. umumiy, butun, jamiki) -
avtoritar shakllaridan biri. Jamiyat hayotining barcha
sohalari ustidan yalpi nazorat o'rnatiladi.
2. Avtoritar jamiyat (lot. boshlovchi, asoschi, ijodkor,
muallif) -demokratik bo'lmagan siyosiy rejimga
asoslangan yoki siyosiy ongning avtoritar shakli. Bu
siyosiy hukmronlik qilishning o'ta reaksion davlat
tizimi. shaxsning diktatorlik elementlari bilan
uyg'unlashib ketadi.
3. Demokratik jamiyat (yunon. xalq hokimiyati) -
xalqning hokimiyat manbayi ekanligi, davlat ishlarini
hal qilishda qatnashishini bildiradi. Ijtimoiy tuzilma -
jamiyatning ijtimoiy asosini tashkil qiladi.
Sotsial o'zaro ta'sir va munosabatlarning
birlamchi agenti bo'lib shaxs hisoblanadi.
shaxsning kim ekanligini bilish uchun “inson”,
“individ”, “shaxs” tushunchalarining
chegaralarini aniqlab olish kerak bo'ladi.
“Inson” tushunchasi hamma kishilarga hos bo'lgan
umumiy sifat va qobiliyatlarni ifodalash uchun ishlatiladi. Bu
tushuncha dunyoda inson zoti deb atalmish shunday o'ziga hos
tarixiy jamoa mavjudligini anglatadi. Bu insoniyat qolgan
hamma moddiy sistemalardan o'ziga hos hayotiy faoliyat usuli
bilan farq qiladi. Insoniyat o'ziga hos moddiy reallik sifatida
mavjud bo'ladi. Ammo insoniyat
bu kabi yashay olmaydi. Konkret
odamlar yashaydi va harakat
qiladi. Insoniyatning konkret
vakillarining bo'lishi
individ tushunchasi orqali
ifodalanadi.
Forever Love
Individ - bu insoniyatning hamma sotsial va
psixologik hususiyatlari: aql, idrok, ehtiyojlar va
boshqalarning konkret tashuvchisi, insoniyat
urug'ining yagona vakilidir. Bu holatda individ
tushunchasi “konkret kishi” ma'nosida ishlatiladi.
Shaxs insonning nisbatan ijtimoiy-tarixiy va
ontogenenitik rivojlanishining maxsuli, maxsus
insoniy tuzilma. Insonning biologik tabiati uning
sotsial dunyosining rivojlanish bazasidir. Insonning
ongi ham, insonning ehtiyojlari ham ijtimoiy
munosabatlar orqali yaratiladi, bu individning
tug'ilganidan boshlanib va to o'limigacha davom
etadi.
E'tiboringiz uchun
rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
