Denov filiali pedagogika fakulteti

Reja insho yozishga tayyorgarlik davrida tuziladi.
Mavzu e’lon qilingach, ekskursiya kuzatishdan oldin tuzib olinsa, insho muvaffaqqiyatli yoziladi.
Inshoga tayyorgarlikni o‘qituvchi boshqaradi.
Tayyorgarlik davrida:
1) hikoya qilishga talab uyg‘otadigan vaziyat yaratish;
2) insho uchun material yig‘ish;
3) til vositalarini tanlash.
Tayyorgarlik insho yozilishidan bir necha kun oldin boshlanadi. Darsdan tashqari vaqtlarda, boshqa dars jarayonida ham tayyorgarlik ko‘riladi. Insho ustida ishlash 3 bosqichda:
1) material to‘plash; kuzatish, ekskursiya, rasmni ko‘rib chiqish, kinofilm, spektakl ko‘rish, badiiy adabiyotlar o‘qish;
2) mavzuga dor mos materiallar tanlash, sistema solish joylashtirish, suhbat, muhokama qilish, zarur materiallarni ajratish, reja tuzish, lug‘at ustida ishlash, imlo va leksik tomondan tayyorgarlik ko‘rish
3) inshoni nutqiy shakllantirish; insho matnni tuzish, yozish takomillashtirish, xatolarini to‘g‘rilash, tekshirish.
1-2-bosqichlardagi ilar darsdan tashqari paytlarda bajariladi.
Tayyorlov bosqichida qancha ko‘p ishlansa, insho sifatli bo‘ladi. Darsda yig‘ilgan materiallar yodiga tushirilsa, yozishga qiziqish uyg‘otiladi.
1-sinfda insho yozish bir dars, 2-sinfda bir dars keyingi soatdan 15-20 daqiqa, 3-4 sinfda bir-bir yarim, ba’zan 2 dars ajratiladi.
Xatolar ustida ishlashga 20-25 daqiqa ajratiladi.
1) mavzuni e’lon qilish, uni o‘quvchilar bilan muhokama qilish
2) to‘plangan materiallarni sistemaga solish, rasm asosida bo‘lsa, rasmni ko‘rish, suxbat o‘tkazish.
3) reja tuzish yoki oldin tuzilgan rejaga aniqlik kiritish
4) Matnni nutqiy tayyorlash, zarur so‘zlarni yozish, birikma gap, bog‘lanishli nutq tuzish, imlosi qiyin so‘zlarni tushuntirish;
5) Inshoni yozish, o‘qituvchi ayrim o‘quvchilarga induvidual yordam beradi.
6) Insho tekshiriladi, o‘quvchilar tuzatishlari bo‘lsa, baho pasaytirilmaydi (o‘quvchilar tekshiradi).
7) O‘qituvchi 2 kun ichida inshoni tekshiradi.
Inshoni baholashda quyidagilar hisobga olinadi:
1) mavzuning yoritilishi
2) reja, kompozitsiya, izchillik, xulosa chiqarilganmi?
3) Janri, uslubi: tasvir muhokama elementlari bormi? Badiiy elementlari bormi?
4) Insho hajmi
5) Leksikasi
6) Sintaksisi
7) Imloviy, ishoraviy savodxonligi
8) Husnixat, xati, xat boshi, hoshiya.
O’quvchilar tarbiyasida inshoning ahamiyati
Inshoning tarbiyaviy ahamiyati tanlanadigan mavzuga, shuningdek, insho ustida o'quvchilar qanchalik mustaqil ishlashi va qiziqishiga, insho g’oyasiga ham bogiiq.
Insho bolalarning voqea-hodisalarni chuqur his etishiga yordam beradi, izchil fikrlashga o’rgatadi, tilga va adabiy ijodga qiziqishlarini oshtiradi. Bolalar eng qiziqarli va o’zlariga yaqin voqea-hodisalar haqida hikoya qiladilar va yozadilar, ularning inshosi mustaqil ishlash malakasini o’stiradi, ommaviy faollikni oshiradi.
Tanlangan mavzuning g’oyaviy yo’nalishini ochish tarbiyaviy vazi­fani hal qilishga imkon beradi. Bu jihatdan mehnat, mehnat qahramonlari haqidagi, bolalarning hayoti, maktab, tug’ilib o’sgan qishlog’i yoki shahri haqidagi, urush qahramonlari haqidagi mavzular ayniqsa qulay. Bu mavzulardagi insholar mehnat kishilariga, qahramonlarga chuqur hurmatni tarbiyalaydi.