Demokratik jámiyet qáliplesiwinde milliy ideya u’lken áhmiyetke iye

1. 
   Demokratik jámiyet qáliplesiwinde milliy ideya u’lken áhmiyetke iye.
   
2. 
   Milliy ideya printsiplerinın` sotsiallıq turmıstaǴi Ózgarisler, reformatorlar menen uyǴinligi.
   
3. 
   Ozbekistanda Ózine tán sharqona demokratik jámiyettin qáliplesiwi.
   

Tayanısh sÓzler:Milliy ideya, milliy sana, milliy Ózlikti anlaw, milliy birdemlik, Milliy ideyanın` Ózgeshelikleri, Milliy ideya printsipleri, demokratik jámiyet, sharqona demokratiya,

Milliy ideya dáslep milliy sana jemisi. Kashandur, milliy ideya adamlardın isenimine aylanar eken, ol milliy sanani jánede rawajlandıriwiga alıp keledi. Milliy sana millettin isenimi, mánawiy faktorlar tiykarında birlestirip, milliy maplerdi anlaw, olardı ámelge asırıwǴa tiykar bolatuǴın mwtadil ruwhiy faktorlar. Milliy sana da Óz náwbetinde, milliy ideyalar faktorlasip, rawajlanip barıwǴa tásir etedi.

Milliy sana, birinshi gezekte, milliy Ózlikti anlawdir. Milliy sana mazmun tarepinen milliy ideyadan kenirek bolsada, milliy ideya onın` tiykarǴı, ulıwma mánisin sáwlelendiredi. Milliy sanası mushtarak bolǴan etnik birlik málim milliy ideya atirapında birlesedi, iskerlik korsetedi.
Milliy ideya milliy sananin milliy waziypa hám juwapkershilik penen olar baylaniskan haldaǴi korınisi. Milliy sanası azzi bolǴan, milliy Ózligin anglamaǴan xalıqta jetik milliy ideya da bolmaydı. Millettin jetikligi darejesi olar wazıypa tarizinde kun tartibinde turǴan u’lken, mushtarak ulıwmainsanıy mápler hám maqsetler, ideyalar salistirmasi diziminde Óz sáwleleniwin tabadi.
Milliy ideya adamlardın sanasındaǴı Ózgerislerdin` tiykarǴı normasi hám korsatkishine aylanǴanda gana Ózinin` tiykarǴı sotsiallıq funktsiyaların orinlay alıwı mu’mkin. Bunda bir tarepten milliy ideyanın` ulıwma karama karsiliklar, juwmaklar karama karsi sáwleleniw boliui iskerliktin basqıshlerinen Ótiwi, ekinshi tarepten demokratik jámiyettin barlıq tarawlarında iskerlik jurgizip atırǴan shaxslar ideyalıq negizgi awqamı darejalarıne iye boliui kerek boladi. Demokratik jámiyet qáliplesiwinda mánawiy-aǴartıwshılıq hám ideologiyalıq iskerlikler u’lken rol oynawi menen bir qatarda, sotsiallıq sana formaları, ásirese, ideologiya, ideya, adamlardın turmıs tarizi, oy-orisi sıpatında bul iskerlikti basqıshpa-basqısh ámelge asırıwǴa komak beredi.
Milliy ideya O`zbekistannın` ulıwma hám birden bir watan ekenligin tusunıw, mámleketimiz tilini u’yreniw, hurmat qılıw seziminin uyǴinliǴi, Ǵárezsizlikke sadiqlik, Ǵárezsizlikti bekkemlew hám milliy mámleketti sotsiallıq-ekonomikalik rawajlandırıwǴa Óz ulesin qosiwina umtiliw sıyaqlılardın mánisi hám mazmunın qorıw etetuǴın táreplerin Ózinde sáwlelendiredi. Usi menen birge, onda adamlardın madeniy-milliy miyrasti asırap abaylaw, jámiyettin madeniy-ekonomikalik jokarilawina umtiliw, milletparaslik hám milletchilikka qarsı gu’res, etnik munasebetlerde ulıwmainsanıyliktin u’stinligi sıyaqlı sezim hám maqsetler de Ózine tán tarzde sáwleleniw boladi. Bunnan tısqarı, milliy mápler, mutajliklerdin ulıwma maqsetlerge bwyusindirilganligi, milliy maktanish, milliy Ózlikti anlaw iskerliklerinın` mámlekettin sonǴi maqsetlerge xızmet qılıwga baǴdarlanǴanliǴi, siyasiy institutlar, partiyalar, jamaat qurıltayları dekorligi, diniy qawimlardın Ózara birlikliligi milliy ideyanın` rawajlaniwi hám gozlengen maqsetlerge erisiwde u’lken áhmiyetke iye.
Milliy ideya printsipleri sotsiallıq turmıstaǴi Ózgerisler, reformalar menen deohang uyǴunliǴi, adamlar sanasında sotsiallıq Ózgerislerdin` obektiv inikosi duris juzege keliwi, ahUnın` uliwma kopchiligi ushin kerekligi ekonomikalik mánawiy zarurlikke aylaniwi, sotsiallıq sana, yaǴniy psixologik hám ideologiyalıq sezimlerdin uyǴinliǴi sıpatında sáwleleniw boladi.
Bul printsiplar jámiyet qarsısinda kondelen bolip qalǴan mashkalalardın shkshimlerin Ózinde sáwlelendiredi da olardı sheshiw ushin jámiyet aǴzaların birlestiriwge xızmet qıladı. G`árezsizlikti bekkemlew hám sotsiallıq turaqlılıqtın muttasilligi da dawamliligin támiyinlew ushin, jámiyettin barlıq qatlamların ulıwma máp ushin birlestiredi. Pukaralardın dekorligini jan`a darajaga kwtarish faktorina aylanadi da milliy-etnik birlikler hám diniy qawimerdin siyasiy turmısta málim partiya wakili karama karsia emes, balki mámleketting Konstitutsiyasında belgilep qoyılǴan tenglik printsipi tiykarında, puqara sıpatında katnasiwi ushin mánawiy shárt-sharayatlardıng juzege keliuine jardem beredi.
Milliy ideya rawajlandırıwdin tiykarǴı mexanizmi sıpatında sáwleleniw bolatuǴın demokratik jámiyet qurıw printsipleri mámleketimiz, mamlaketteda pukaralardı keleshekke shakirik qılatuǴın mánawiy zarurlik, rawajlanıwga undeytuǴın faktorlardan biri karama karsi juzege keledi, adamlardı basqariw wazıypasın orinlap atırǴan siyasiy partiyalar, basshi shaxslar aql-zakawati da darejesin Ózinde sáwlelendiredi. Usi menen birge, RespUblikamızdın` turli aymaklarında jasaytuǴın xalıq ortasında mahalliychilik, tuwǴan tuwiskanshilik sıyaqlı subektiv sezimlerinin u’stinligi bolip ketpegenligi, xar turli umtiliw da háreketlerdi uluwmaxalıq hám birden bir watan mápleri jolinda uyǴunlashtiriwǴa imkan jaratadi.
O`zbekstan Respublikasi Prezidentininın` 1992 jil 8 sentyabrde qabil etken “Mahalla” kayirkomlik fondin jaratiw xaqqında”Ǵi farmoni jariyalaniwi, usinday waqıtta jámiyetımızdı milliy ideya atirapında birlestiriwge kerek bolǴan tarepi turmıska endiriw boldi. Atap aytkanda, bu’gingi kunde Óz-Ózin basqariwǴa tiykarlanǴan mahelle puqakralar jiyinları bekkem Uyushma sıpatında nátiyjeli iskerlik kwrsatip kelmekte. Sebebi, “shanarak salamat hám bekkem bolsa, mahella tinch hám birlikli, agar mahelle bekkem bolsa, mámleketimiz parawan hám turakli boladi”<sup>1</sup> .
Jámiyette alıp barılıp atırǴan reformalar hám Ózgarislerdin` tiykarǴı maqseti bolǴan demokratik mámleketimiz, huqıqıy jámiyet, Nızamnin` u’stin`ligini támiyinlew ushin xızmet qıladı. UsiǴan kore, xalqımız hám mamleketimızdın` bu’gingi hám kelesi rawajlanıwın támiyinlewde G`árezsizlik jilları kaliplesip, rawajlanip atırǴan milliy ideya u’lken orın tutadi.
Milliy ideya printsipleri demokratik jámiyet qurıw printsipleri menen uyǴunlikta mámlekettin ishki turmısın basqariwdin tiykarǴı Ólshemlerinen biri bolıw menen birge, sirtki siyasatta mámleketimızdın` darejesin korsetetuǴın, onın` du’nya jámiyeti hám halqaralik maydandagi obiroy-itibarin sáwleleniw qılatuǴın mánawiy qadiriyat kaǴiydaların, insan huqıqları, pukaralardın imkaniyatları ulıwmainsanıy mashkalalardı sheshiw keleshegi qay tarizde ameliyatka aylanip atiǴanliǴin bildiretuǴın faktor bolip xızmet qila alıwı mu’mkin.
Albette, bul printsipler, Óz náwbetinde xar turli tarizde, turli formalarda sáwleleniwi boladi. Sotsiallıq iskerliklerdin talabi hám muǴdarına kore, olardın` biri málim muddetke Óz áhmiyetin sáwlelendiriwide mu’mkin. Birak, olardın` uyǴunliǴi, oyaniwlar tariindegi kop kirliligin uliwmalastiriw zarurligi xar dayim saqlanip qaladı.
İnsaniyat tariyxınin kop ásirlik tájiriybesi iygilikli ideyalardan hám salamat ideologiyadan bazi bir jámiyettin rawajlanip atırǴanlıǴın korsetedi. Usi koz qarastan, sotsiallıq zaruriyat sıpatında juzege kelgen milliy ideyada Azat hám abat Watanb erkin hám párawan turmıs kuriw, rawajlanǴan mamleketler qatarınan orın alıw, demokratik jámiyet qurıw sıyaqlı iygilikli maqsetler sáwlelengen.

1 Каримов И.А. Оила фарофонлиги-миллат фаровонлиги Хавфсиздик ва турақли тараққиёт йўлидан. 6-жилд -Т.: Ўзбекистон, 1998.-Б. 400.