|
Ob’ekt
Ob’ekt - bu sinfning real nusxasi bo’lib, ma’lumotlar va funksiyalardan tashkil topadi. U dasturning Var bo’limida e’lon qilinadi.
Ob’ektlar sinflar vakillari sifatida dasturda var bo’limida ta’riflanadi, masalan:
var
student: TPerson; professor: TPerson;
Delphi da ob’ekt - bu dinamik strukturadir. O’zgaruvchi-ob’ekt ma’lumotlarni emas, ob’ekt ma’lumotlariga ilovani o’z ichiga oladi. SHuning uchun dasturchi bu ma’lumotlarga xotiradan joy ajratishni ko’zda tutishi lozim.
Joy ajratish sinf maxsus usuli - konstruktor yordamida amalga oshiriladi. Bu usul odatda Create (yaratish) nomiga ega bo’ladi. Sinf ta’rifida konstruktor uchun procedure so’zi o’rniga constructor so’zi ishlatiladi.
Quyida tarkibida konstruktor qatnashgan TPerson sinfi ta’rifi keltirilgan:
TPerson = class private
fname: string [ 15 ];
faddress: string[35];
constructor Cireate; // konstruktor
public
procedure show; // usul
end;
Xotiradan joy ajratish konstruktor sinfga qo’llash natijasini qiymat sifatida berish orqali amalga oshiriladi. Misol uchun
professor := TPerson.Create;
instruksiyasi bajarilishi natijasida professor ob’ektga xotiradan joy ajratiladi. Xotiradan joy ajratishdan tashqari konstruktor, odatda ob’ekt maydonlariga boshlang’ich qiymatlar berish ya’ni ob’ekt initsializatsiyasi vazifasini ham bajaradi. Quyida TPerson ob’ekti uchun konstruktor misoli keltirilgan:
constructor TPerson.Create;
begin
fname := '';
faddress := '';
end;
Ob’ekt maydoniga murojaat kilish uchun ob’ekt nomi va nuqtadan so’ng maydon nomi kursatiladi. Masalan:
professor.fname
Ob’ektga ajratilgan xotira qismini bo’shatish uchun maxsus usul destruktor Free. ishlatiladi. Masalan, professor.Free;
Delphi sinflari murakkab irarxik strukturaga ega bo’lgan vizual komponentalar bibliotekasini (Visual Component Library -VCL) tashkil qiladi. VCL tarkibiga kiruvchi yuzlab sinflar mavjud. Hamma boshqa sinfga ajdod sinf bo’livchi asosiy sinflarga quyidagilar kiradi.
Komponentalar - sinflarning nusxalari bo’lib, TSomponent sinfining davomchilaridir (avlodidir). Boshqa hamma sinf nusxalari ob’ektlar deyiladi. Komponentalar bilan ob’ektlar olasida farq shundaki, formada komponentalar bilan (manipulyatsiya qilish) ish ko’rish mumkin, lekin ob’ekt bilan ish ko’rish mumkin emas. Masalan, komponenta bo’lmagan TFont sinf ob’ektini qaraydigan bo’lsak uni formaga joylashtirib bo’lmaydi. Komponentalar Label yoki Edit larni formaga joylashtirish mumkin va ularni joylashtirishda TFont sinf turiga kiruvchi Font xossasidan foydalaniladi.
VCLga kiruvchi sinf TObject boshqa hamma sinflarning eng yuqorisi bo’lib, ob’ektlarni tuzish va boshqarish imkonini beradi. Bu sinfga bir necha usullar birlashtirilgan.
VCLga kiruvchi TPersistent sinfi TObject sinfidan kelib chiqadi va u ob’ektlarni tashkil qilish uchun o’zida bir necha usullarni saqlaydi.
VCLga kiruvchi TComponent sinfi barcha komponentalar irarxiyasining eng yuqorisida joylashadi. TComponent sinfi davomchilari vizual bo’lmagan komponentalar bo’lib hisoblanadi. Vizual bo’lmagan komponentalar dasturni loyihalash boskichida tashqi ko’rinishi dasturning bajarilishi boskichidagi ko’rinishidan mutloq farq qiladi. Ayrimlari dasturning bajarilishi vaqtida umuman ko’rinmaydi. TComponent sinfi vizual komponentalar uchun asos sinf bo’lib hisoblanadi.
VCLga kiruvchi TControl sinfi katta qismdagi xossalar, usullar va vizual komponentalar hodisalarini ta’minlab beradi. Bular yordamida klaviaturadan va sichqonchadan foydalangan holda ma’lumotlarni ekranga chiqarish va dasturga kiritish mumkin.
TWinControl sinfi TControl sinfining davomchisi bo’lib oyna elementlarini boshqarishni yaratish uchun ishlatiladi.
TGraphicControl sinfi TControl sinfining davomchisi bo’lib grafik elementlarini boshqarish uchun ishlatiladi. TGraphicControl sinfi asosiy a’zolari quyidagilardir: Shape - geometrik figura; PaintBox - rasm chizish uchun panel; Image - tasvir; Bevel - uch o’lchovli ramka. TGraphicControl sinfi bitta usul va bitta xossaga ega.
Procedure Paint; virtual; - grafik elementlarni boshqarish uchun tasvirlarni chizadi.
Property Canvas; TConvas; - grafik elementlarni boshqarishni ekranda tasvirlash uchun xizmat qiladi.
Sinf TObject. Bu sinf barcha VCL tarkibiga kiruvchi sinflar uchun bosh sinf bo’lib, ob’ektlarni tuzish, boshqarish va buzishni ta’minlab beradi. Buning uchun unda quyidagi usullar aniqlangan:
constructor Create:
Bu usul ob’ektga kerakli dinamik xotirani ajratish uchun ish bajaradi.
destructor Destroy; virtual;
Bu usul o’chirilgan ob’ektga ajratilgan dinamik xotirani bo’shatadi.
procedure Free;
Bu usul ob’ektni uchiradi va unga ajratilgan dinamik xotirani bo’shatadi.
class function ClassName: ShortString;
Bu usul funksiyasi sinf nomini o’z ichiga oluvchi qatorni qaytaradi. Masalan: ‘Tedit’, ‘TButton’, ‘TLabel’ va xokazo.
Do'stlaringiz bilan baham: |
