Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
MATEMATIKA DARSLARIDA DIDAKTIK O‘YINLARDAN FOYDALANISH
 
Shahnozaxon To‘xtasinova
Marg‘ilon shahar 1-DIUM o‘qituvchisi
Telefon:[phone]
Annotatsiya: Maqolada matematika darsida o‘yinli texnologiyalardan qanday foydalanish, bir 
nechta o‘yinli texnologiyalardan misollar, ularni qo‘llash qanchalik foydali ekanligi tushuntirib 
berilgan.
Kalit so‘zlar: innovatsiya, yangi pedagogik texnologiya, didiktik topshiriq, jimjitlik o‘yini, 
o‘yinli texnologiyalar, pedagogik mahorat.
O‘quvchilar hayotida о’yin katta rol o‘ynaydi. O‘yin bolalarning ongi va qalbiga singib ketgan 
faoliyatdir.  Ularning bu faoliyati  о’yin  turlariga  qarab  ob’yektiv  voqe’likni,  hayotni  muayyan 
darajada  o‘zida  aks  ettiradi.  O‘yin  sinfda  o‘tilgan  o‘quv  faoliyatining  ma’lum  darajada  mus-
tahkamlashidir.  Tajribada  shu  narsa  isbotlanganki,  o‘yin  maktab  yoshidagi  o‘quvchi  bolalarn-
ing  zarur  ehtiyojidir.  O‘yin  bolalar  uchun  ovitish,  xursandchilik,  rohatlanish,  hordiq  chiqarish 
kabilarni beradi. O‘yin muayyan ta’limiy maqsadlarga erishuvchi, ya’ni o‘tilgan o‘quv material-
ini o‘zlashtirishga, mustahkamlashga va uni chuqurlashtirishga qaratilgan bo‘ladi.
Наr bir o‘yinni o‘tkazishda muayyan bir vazifa maqsad qilib olinadi. Masalan: “Teatr” o‘yin-
ida qo‘yiladigan didaktik topshiriq bolalarning oldingi darsda tanishgan “5” soni haqidagi tush-
unchalarni mustahkamlashdan iborat.
“Doiraviy misollar” o‘yinida esa ikkinchi o‘nlik ichida hisoblash, malakalarni mustahkamlashdan 
iborat  bo‘lgan  didaktik  topshiriq  qo‘yiladi.  Didaktik  topshiriq  darsga  qo‘yiladigan  umumiy 
maqsadning bir qismini tashkil qiladi. Har bir didaktik o‘yinning ham har qanday o‘yinlar singari 
o‘z qoidalari bo‘ladi. O‘sha qoidalarga amal qilinmasa o‘yinning sifatidagi ahamiyati, binobarin, 
o‘yinning ta’lim tarbiyaviy va psixologik ahamiyati yo‘qoladi.
Misol  uchun  matematika  fanidan  “Jimjitlik”  o‘yini  keltirish  mumkin.  O‘yinda  bolalarga 
beriladgan  topshiriq  o‘qituvchi  ko‘rsatgan  buyumlar  miqdorini  xayolda  sanab  yechish  va  son 
natijasini topishdir. Quyidagi didaktik masalalardan foydalaniladi: suratlar, jadvallar, stol ustida 
ko‘rsatiladigan, san’at asbobi, o‘yinchoqlar, cho‘tlar, xaltachaga solingan yong‘oqlar, cho‘plar, 
qo‘lda yasalgan qog‘oz qayiqcha va qalpoqcha, geometrik sharlar, chizilgan jadvallar, sxemalar, 
sanoq materiallari va geometrik sharlar solingan qutichalar
Qo‘llaniladigan  o‘yinlar  nomi:  Sanayver,  ko‘rganingni  eslab  qol,  biz  kamayib  qoldik,  kim 
ketdi,  nima  o‘zgardi,  teatr,  nechta  ekanligini  top,  jadvalini  qidirib  top,  qo‘shnilaringni  top, 
uychaga tez kim kiradi, kim chaqqon? Kim tezroq? Dordan mening joyim qani?, to‘rt burchak, 
yulduz, raketa
“Jimjitlik” Didaktik topshiriq: bolalarning oddiy sanoq haqidagi tushunchalarni aniqlash, va 
mustahkamlash.
О’yin to‘grisidagi aniq buyumlarni “xayolda» sanab, kerakli sonni barmoqlar bilan ko‘rsatish. 
O‘qituvchi  bolalarga  har  xil  narsalarni  ko‘rsatadi.  O‘quvchilar  ularning  sonini  topishi  kerak 
bo‘ladi.  O‘qituvchi  keyin  narsalami  ko‘rsatadi.  O‘quvchilar  ovoz  chiqarmasda,  qo‘llari  bilan 
sanoqni ko‘rsatadilar.
O‘qituvchi 4 ta qo‘g‘irchoqni ko‘rsatganda bolalarning hammasi to‘rtta barmog‘ini ko‘rsatadi. 
Sinfda jimjitlik bolalarning hammasi butun diqqat e’tiborlari topshiriqni bajarishga qaratiladi.
O‘qituvchi kvadratlarni sanang deydi-da taxtachaga ketma- ket kvadratlarni qo‘yadi. Bolalar 
sanashadi va barmog‘ini ko‘rsatishadi. Bu borada bolalarning birinchi o‘nlik haqidagi bilimlarin-
ing taxminiy darajasi aniqlanadi, qancha narsa ko‘rsatilsa, o‘shani barmoq bilan sanab ko‘rsatish 
malakasi mustahkamlanadi.
xulosa qilib aytganda, yuqorida keltirilgan ta’limiy o‘yinlar o‘quvchilarning darsda faolligi-
ni oshirishi bilan birga bilimlarini o‘zlashtirish jarayonini yengillashtirish va mustahkamlashga 
xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.  Azixo‘jaeva  N.N.  pedagogik  texnologiyalar  va  pedagogik  mahorat.  —  Т.:  TDpU, 
«Nizomiy», 2003
2. Avliyoqulov N. Zamonaviy o‘qitish texnologiyalari. — Т.: 2001
3. Ziyomuhammadov B., Tojiyev M. pedagogik texnologiya. Т.: «Lider press», 2009. 
4. Golish L.V., Fayzullayeva D.M. pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish va rejalashtir-
ish. O‘quv uslubiy qo‘llanma// Ta’limda innovatsion texnologiya seriyasi. — Т.: 2010.

---

161