Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
MAKTABDA TARIX DARSLARIDA ZAMONAVIY PEDAGOGIK 
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHDA MUAMMOLAR VA ULARNING 
YECHIMLARI
Raxmonova Farida Umataliyevna
Namangan viloyati Kosonsoy tumani
Xalq ta’limi bo‘limi ijtimoiy fanlar metodisti
[e-mail]
Annotatsiya: ushbu tezisda tarix darslarida o‘quvchilarni fanga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish 
uchun qo‘llaniladigan metodlar haqida so‘z yuritamiz.
Kalit  so‘zlar:  zamonaviy  pedagogik  tehnologiya,  interfaol  metodlar,  mozaika  uslubi,  eyler 
ven diagrammalari..
Bugungi  kunda  tarix  fanini  o‘qitishda  zamonaviy  pedagogic  tehnologiyalardan  foydalanish 
ta’lim sifatini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Bu metodlardan foydalanishda o‘qituvchilar quyidagi 
jihatlarga  e’tiborlarini  qaratishlari  lozim:  O‘quvchining  yoshi,  o‘quvchilarning  dunyoqarashi, 
ularning fikrlash doiralari….. bu faktorlar e’tiborga olinmasa o‘quvchilarda qo‘llanilgan interfaol 
metodlar yoki pedagogic tehnologiyalar aks natija berishi mumkun. Ba’zi metodlardan qanday 
va qay vaqtda foydalanish hususida so‘z yuritib o‘taylik: “VENN DIAGRAMMASI” bu metod 
o‘quvchilarni bilimlarini qiyoslash orqali oshirishga va fikrlashga yo‘naltiradi. Bu metodni bir-
biriga bog‘liq bo‘lgan birnechta mavzuni o‘tgandan so‘ng qo‘llash juda yahshi samara beradi. 
Masalan  Buxoro,  xiva  va  Qo‘qon  xonliklari  mavzularini  o‘tilgandan  so‘ng  ushbu  metodni 
qo‘llash  o‘quvchilarda  olingan  bilimlarni  yaxshi  o‘zlashtirilishiga  va  oldin  olingan  bilimlarni 
qayta eslashga majbur qiladi. 
Diagramada  topshiriqda  o‘rta  osiyoda  uchta  xonlikning  davlat  boshqaruvlari  haqida  yozish 
kerak. Bunda o‘quvchilar, ushbu uchta xonlik haqida ma’lumotlarga ega bo‘lishlari talab qilinadi. 
Diagrammalar  kesishgan  nuqtalarda  o‘quvchilar  bu  xonliklardagi  boshqaruvdagi  bir  hilliklarni 
yozib chiqishlari kerak bo‘ladi. Uchta aylana kesishgan nuqtada esa uchala xonlik uchun ham 
umumiy  bo‘lgan  boshqaruv  tizimi  joylashadi.  Bu  metodning  eng  foydali  jihati  o‘quvchilarda 
umumiy hulosa chiqarish hususiyatini shakllantiradi. Bu metodni turli hil mavzularga qo‘llash 
mumkun. Etibor beriladigan jihati o‘quvchilarni yoshini hisobga olish. Bu metod o‘quvchilarni 
bilimini oshiradi. Bundan ko‘rinib turibdi o‘quvchi tarix faniga qiziqadi. Agar o‘quvchilar tarix 
faniga  qiziqmasa  ularni  qiziqtirish  uchun  boshqa  metodlarni  qo‘llash  kerak  bo‘ladi.  Ko‘plab 
o‘qituvchilar  tommonidan  keng  qo‘llaniladigan  mozaika  metodi  o‘quvchilarni  fikrini  mavzuga 
qaratishga yordam beradi va ularni mustaqil ravishda ishlashlariga yordam beradi. Bu metodning 
asosi mavzuga doir rasmlar olinadi va bu rasmlar listga chiqarilgan holatda bo‘laklarga bo‘linadi. 
O‘quvchilar bu bo‘laklardan yaxlit holdagi rasmni tiklashlari lozim. Bu metodni qo‘llash orqali 
o‘quvchi o‘zi yig‘ib chiqqan rasm haqida ma’lumot izlashidir. Bu orqali mavzuga o‘quvchilarni 
etiborini jalb qilib olish ancha osonroq bo‘ladi. Bu metoddan o‘rta yoshli o‘quvchilarni darsga 
va  mavzuga  qiziqtirsh  maqsadida  foydalanish  mumkun.  Navbatdagi  metod  o‘quvchilardan 
kerakli atamalarni qay darajada o‘zlashtirganliklarini va mantiqiy taxliliy fikrlashlarini tekshirish 
imkonini beradi. Bu metod interfaol metod hisoblanib ortiqchasini top deb ataladi.bu metodda 
bir nechta so‘zlar ro‘yhati beriladi. Bu metoddan ko‘zda tutilgan maqsad o‘quvchini bir nechta 

---

143