Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

Lizimetrik  tajribalar  vegetasion  tajribalardan  o’simlikni  dala  sharoitiga 
yaqinlashtirilgan  maydonda,  ya’ni  tekshirish  dalada,  yerga  chuqurcha  qilib  joylashtirilgan 
maxsus  –  kattaroq  hajmdagi  idishlar  (lizimetrlar)da  o’stirish  bilan  farqlanadi.  Lizimetr 
ichidagi tuproq qatlamining qalinligi 25-30 sm dan 1-2 m gacha bo’ladi. 
Tadqiqotlarda  lizimetrik  usul  o’g’itlar  bilan  amalga  oshiriladigan  tajribalarda  suv 
rejimini,  tuzlar  va  qo’llaniladigan  o’g’itlarning  tuproqda  yuvilish  ko’lamini,  suvning 
bug’lanish (transpirasiya) koeffisiyentini o’rganishda, shuningdek, tuproqdagi oziq moddalar 
balansini taqqoslashda qo’llaniladi. 
Bu  usuldan  dehqonchilik,  tuproqshunoslik,  o’simliklar  fiziologiyasi,  agrokimyo  va 
seleksiya  sohalarida  foydalaniladi.  Lizimetrlarga  tabiiy  tuproq  yoki  boshqa  tuproqdar 
to’ldirilgan bo’lishi mumkin. Ular lizimetrlarning o’zi 1-3 m
3
 hajmli qilib beton va g’ishtdan 
qurilgan  yoki  radiusini  10  dan  40-50  sm  gacha  qilib  metalldan  yasalgan  bo’lishi  mumkin. 
Lizimetrlarda tuproq va o’simliklardagi namlik hamda oziq elementlarini hisobga olib borish 
oson. 
Eksperimentlar  o’tkazish  sharoitini  keyinchalik  dala  sharoitiga  yaqinlashtirish 
maqsadida  vegetasion-dala  tajribalari  o’tkaziladi.  Bu  xildagi  tajribalar  tagsiz  silindr  yoki 
kvadrat  idishlarda  bevosita  dalada  o’tkaziladi.  Idishlardagi  tuproq  yon  tomonlardagi 
tuproqdan  faqat  20x30  sm  chuqurlikda  ajratilgan  bo’lib,  qolgan  qismi  hamma  vaqt  tuproq 
bilan  bevosita  bog’liq  turadi.  Vegetasion-dala  tajribalaridan  har  xil  maqsadlarda  – 
o’g’itlarning samaradorligini, tuproqning turli genetik gorizontlari unumdorligini baholashda 
foydalanish mumkin va hokazo. 
Bu  tajribalarni  o’tkazish  vegetasion  va  lizimetrik  tajribalar  qo’yishda  maxsus 
asboblarni  talab  etmaydi,  shuningdek,  ishlab  chiqarish  sharoitida  ishlash  uchun  ham  juda 
qulay. 
Tajribalar  maxsus  ajratilgan  uchastkalarda,  shuningdek,  oddiy  dalalarda  ham 
o’tkazilishi  mumkin.  Tuprog’i  bir  xil  bo’lgan  tekis  maydonchada,  idishlarni  joylashtirish 
sxemasi  belgilanadi. Belkurakda tuproqning  haydalma qavati olib tashlanadi, uning tagi esa 
10-15  sm  chuqurlikda  yumshatiladi,  yaxshilab  aralashtiriladi  va  tabiiy  holatga  kelguncha 
zichlanadi.  Tajriba  sxemasiga  muvofiq  o’yilgan  chuqurchalarga  idishlarni  tushirib  ularni 
tuproqqa  3-5  sm  chuqurlikda  joylashtiriladi.  Idishlar  oralig’iga  ham  tajriba  sxemasiga 
muvofiq  tuproq  to’ldiriladi.  Tuproq  to’ldirish  ham  vegetasion  tajribalar  qo’yishdagi  singari 
amalga oshiriladi. 
Idishlarning  yon  devorlari  ruxlangan  tunuka,  qalin  qog’oz,  karton,  egiluvchan 
fanerdan qilinib, parafin qoplangan bo’lishi kerak.