Deduksiya nazariyasi. Hayotdan deduksiya va induksiyaga misol

Usulning tarixi
"Deduktsiya" atamasining o'zi birinchi bo'lib, aftidan, Boethius tomonidan ishlatilgan ("Kategorik sillogizmga kirish", 1492), deduktiv fikrlash turlaridan birini birinchi tizimli tahlil qilish - sillogistik fikrlash- Aristotel tomonidan "Birinchi Analitika" da amalga oshirilgan va uning qadimgi va o'rta asrlardagi izdoshlari tomonidan sezilarli darajada rivojlangan. Taklifning xususiyatlariga asoslangan deduktiv fikrlash mantiqiy bog‘lovchilar, stoiklar maktabida va ayniqsa o'rta asr mantiqida batafsil o'rganilgan.
Quyidagi muhim xulosalar turlari aniqlandi:

• 
  shartli kategoriyali (modus ponens, modus tollens)
  
• 
  bo'linuvchi-kategorik (modus tollendo ponens, modus ponendo tollens)
  
• 
  shartli bo'luvchi (lemmatik)
  

Hozirgi davr falsafasi va mantiqida deduksiyaning boshqa bir qator bilish usullarida tutgan o‘rni haqidagi qarashlarda sezilarli farqlar mavjud edi. Shunday qilib, R.Dekart deduksiyani intuitsiyaga qarama-qarshi qo‘ydi, uning fikricha, uning fikricha, inson ongi haqiqatni «bevosita» ko‘radi, deduksiya esa ongga faqat «vositalangan» (mulohaza yuritish yo‘li bilan olingan) bilimlarni beradi.
F.Bekon va keyinchalik boshqa ingliz “induktivist mantiqchilari” (V.Veyvel, J.Sent Mill, A.Beyn va boshqalar), deduksiya yo‘li bilan olingan xulosada hech qanday “ma’lumot” mavjud emasligini ta’kidladilar. binolar, shu asosda ular deduksiyani "ikkilamchi" usul deb hisoblashgan, ularning fikricha, faqat induksiya haqiqiy bilimni beradi. Shu ma'noda, axborot-nazariy nuqtai nazardan deduktiv to'g'ri fikrlash asoslari o'z xulosalarida mavjud bo'lgan barcha ma'lumotlarni o'z ichiga olgan mulohaza sifatida ko'rib chiqildi. Bundan kelib chiqadiki, biron bir deduktiv to'g'ri fikr yangi ma'lumotni olishga olib kelmaydi - bu faqat o'z binolarining yashirin mazmunini aniq ko'rsatadi.
O'z navbatida, birinchi navbatda nemis falsafasidan chiqqan yo'nalish vakillari (Kr. Volf, G. V. Leybnits) ham deduksiya yangi ma'lumot bermasligidan kelib chiqib, aynan shu asosda qarama-qarshi xulosaga kelishgan: olingan deduksiya orqali bilim "barcha mumkin bo'lgan olamlarda haqiqatdir", bu esa kuzatuv ma'lumotlari va tajribasini induktiv umumlashtirish natijasida olingan "haqiqiy" haqiqatlardan farqli o'laroq, "barcha mumkin bo'lgan dunyolarda haqiqatdir". ”. Zamonaviy nuqtai nazardan, deduksiya yoki induksiyaning bunday afzalliklari haqidagi savol asosan o'z ma'nosini yo'qotdi. Shu bilan birga, ma'lum bir falsafiy qiziqish - bu uning asoslari haqiqatiga asoslangan deduktiv to'g'ri xulosaning haqiqatiga ishonch manbai. Hozirgi vaqtda bu manba argumentga kiritilgan mantiqiy atamalarning ma'nosi ekanligi umumiy qabul qilinadi; Shunday qilib, deduktiv to'g'ri fikrlash "analitik jihatdan to'g'ri" bo'lib chiqadi.