ÁdebIyàt -klàss ushÍn sàbàqlÍq-xrestomàtIyà Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan úshinshi bàsılım nóKIs «bIlIm» 2017 uoK

Besik jırı
Háyyiw-háyyiw, qàràǵım-àw,
Aydày bolǵàn shıràǵım-àw,
Jurt súymese súymesin-àw,
Ózimniń súygen àydàyım-àw.
Háyyiw-háyyiw, hàydàsı-ày,
Qàshàn tiyer pàydàsı-ày,
Oqıp àdàm bolǵàn soń-ày,
Sondà tiyer pàydàsı-ày.
Háyyiw-háyyiw, àq bópem-ày,
Aq besikte jàt, bópem-ày,
Apàń toyǵà ketkende,
Jılày kórme, sen, bópem-ày.
Aynàlàyın àppàǵım-ày,
Qızlàr kiygen qàlpàǵım-ày,
Qàtàrıńnàn kem bolmày-ày,
Ashılǵày bàlàm, bul bàxtıń-ày.
Aynalayın degende,
Aylar kóship baradı,
Qaraǵım meniń degende,
Kúndey kúlip baradı.
Meniń balam tayınshaq,
Jal quyrıǵı bir qushaq,
Terbenbestiń boyında, 
Shawıp júrgen qulınshaq
Háyya, háyya appaǵım,
Gúl ishinde japıraǵım,
Qozım meniń gúl bolǵay,
Jıynaǵanım toy bolǵay,
Toyım toyǵa ulasqay,
Dáwlet kelip ornasqay. 

---

19
1. Qosıqlàrdıń màzmunı nege qàràtılǵàn?
2. Sàlt-dástúr jırlàrın ne ushın xàlqımız pàydàlànǵàn?
3. Yàràmàzàn qày wàqıtlàrı àytılǵàn?
4. Bet àshàr qàysı jıyındà àytılàdı?
5. Besik jırınıń màzmunı neni sóz etedi?
1. Bul qosıqlàrdıń bàsqà sàlt-dástúr jırlàrınàn àyırmà-
shılıǵın sóylep beriń.
QARAQAlPAQ XAlÍQ QoSÍQlARÍ
Qaraqalpaq folklorlıq shıǵarmanıń ishinde qosıq 
janrı jetekshi orındı iyeleydi. Adam óziniń quwa-
nıshlı kúninde de, qayǵılı kúninde de qosıqsız ómir 
keshirmegen.
Qaraqalpaqlar qosıqqa bay xalıqlardıń biri. «Qaraqal-
paqlar», — sahradaǵı birinshi shayırlar hám qosıqshılar 
dep Sh.Wálixanov biykarǵa aytpaǵan.
Xalıq qosıqlarınıń teması hár qıylı. Bunda batırlıq, 
mártlik, adamgershilik muhabbat hám tábiyat temaları 
pútkilley aralasıp ketken. Geybir qosıqlarda taw hám 
jer atamaları menen baylanıslı lirikalıq sezimler baslı 
orındı iyeleydi.
Qaraqalpaq xalıq qosıqları teması hám ideyası 
jaǵınan ǵana emes, al kórkemligi jaǵınan da tereń 
bayanlanǵan xalıq poeziyasınıń qaytalanbaytuǵın miy-
rasları bolıp esaplanadı.
Aǵları 
Báhárdiń paslında jaz jaylawında,
Oqır búlbúlleri ǵázzel aǵları
Erigi, alması, ánjir, anarı,
Pisip tur kántiniń qurma baǵları.
Diyqanshılıq áyler eli-erbabı,
Jigitleri bardur Rústem — erbabı,

---

20
Gózzalları kiyer zerli — zerbabı,
Xojası, seyiti gózzal aǵları.
Sháhárine nar kárwan shegiler,
Jerlerine túrli egin egiler,
Baǵlarınan túrli jemis tógiler,
Ala qarlı Hásen xannıń daǵları.
Mutabar sháhriniń orda — kantleri,
Ashıq bolǵan sheker júzmıń dártleri,
Sarı kishmishleri bardur qantları,
Hámranıń kewlinde Sárbi daǵları.