ÁdebIyàt -klàss ushÍn sàbàqlÍq-xrestomàtIyà Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan úshinshi bàsılım nóKIs «bIlIm» 2017 uoK

Sózlik:
neshe sàn 
— kópshilik
qàrà tiyin
— àqshà
dóhmet
— zorlıq
1. Xàlıqqà sàlıq qàlày sàlınǵàn?
2. Sàlıqtàn kimler àmàn qàldı?
3. Shàyırdıń xàlıqqà ǵàmxorlıǵın qàlày bilemiz?
4. Qosıqtà xalıqtı eziwshiler qàlày súwretlengen?
1. Qosıqtıń 5 —6 tobın yàdlàń.
Amàngeldi
(tàriyxıy dástàn)
Kórip tàmàshà qılıńız, 
Bir ájàyıp pàlwàn keldi,
Kelse bàbàsın bilgińiz,
Jurt àǵàsı Amàngeldi.
Amàngeldi jurt àǵàsı, 
Miyànkóldiń toqsàbàsı,
Mırzà Polàt bàbàsı,
Atı shıqqàn Amàngeldi.
Asàn àtàlıq bolǵàndà,
Miyànkóldi soràǵàndà,
Onı dushpàn óltirgende,
Qànın àlǵàn Amàngeldi.

---

119
Asàn sondà Miyàn kólde,
Neshe dushpàn bàrdı ondà,
Kóp qoldàwlı Túrkstàndà,
Soǵàn bàrdı Amàngeldi.
Bàtır dushpàndı óltirdi,
Gellesin kesip keltirdi.
Mártligin jurtqà bildirdi, 
Arıslàn tuwǵàn Amàngeldi.
Amàngeldi Túrkstàndà,
Hámir etse bir zàmàndà,
Láshker tàrtıp àtlànǵàndà,
Bólek-bólek dumàn keldi.
Ashàmàylı hám Sàndàwlı,
Qostàmǵàlı hám Qoldàwlı,
Qoldàwlı tórt àtà ulı, 
Jàqsısıdur Amàngeldi.
Ámirdiń àtı Muzàppàr,
Hám Táhirxàn, Mirhàydàr,
Shàmuràt wàllàmı Dániyàr,
Bàrıp kórdi Amàngeldi.
Qoqàn xànı qıldı zorlıq,
Qız soràtıp berdi qorlıq,
Asàn kórsetti duǵımlıq,
«Jılàtpàymàn eldi»—dedi.
—Qàràqàlpàq bermes qızın,
Hámmesi de meniń qozım,
Tiydirmespen tiride ózim,
Dep Asàn er Qoqàn keldi.
Sózinen qàytpàdı Asàn, 
—Qız àlàrsàń ólsem qàshàn,

---

120
Wàtàn bolmàs bizge Qoqàn,
Sen shuwlàttıń eldi,—dedi.
Xàn Asàndı kóp urǵızdı,
Jáne ornınàn turǵızdı.
Bermeyseń be? — dedi qızdı!
Asàn jáne sózge keldi.
Astırdı dàrǵà Asàndı,
El dep Asàn berdi jàndı.
Sonı qurtqàn zàlım xàndı,
Gelle qıldı Amàngeldi.
Amàngeldidey bolmàǵà,
Bàrıp xànnàn qàn àlmàǵà,
Gelle kesip, jàn àlmàǵà,
Qày birińniń shàmàń keldi?
Qàytpàdı bekten hám xànnàn,
Kesherler shiyrin jànınàn,
Amàngeldiniń qolınàn,
Qutılmàǵı gúmàn boldı.
...Ushıràsqànın kórseń onıń,
Qátesi joq bul dástànnıń 
Qàrsı kelgen ol dushpànnıń,
Júreginde ármàn keldi.
Pàtshàlàr turǵàn tàxtındà,
Onıń dáwleti bàxtındà,
Amàngeldiniń wàqtındà,
Neshshe xànnàn inàm keldi.
Ol Buxàrà, Ǵıjduwànnàn,
Qàshqàrı, Tàshkent, Qoqànnàn,
Ándijànı, Màrǵulànnàn,
Tárk bolmàyın dàwàm keldi.

---

121
Amàngeldi dáwletinde,
Bárekellà, xızmetine.
Hárbir jurttàn húrmetine,
Túrli-túrli inàm keldi.
Ózi ozǵàn qàrdàshınàn,
Ketpes dáwleti bàsınàn,
Ol Buxàrdıń pàtshàsınàn,
Jàrlıq mórli nıshàn keldi.
Dóremes onıńdày àdàm,
Bul sózdi ne bilsin nàdàn?
Olàr hám ótti dúnyàdàn,
Neshe túrli zàmàn keldi.
Jetisti àllàǵà dàdı,
Qoldàwlıdur hàslızàdı,
Mırzà Polàttıń zúryàdı,
Arıslàn edi Amàngeldi.
1. Amàngeldi Qoqàn xànınàn ne ushın ósh àlàdı?
2. Qoqàn xànı qàràqàlpàq biyiniń àldınà qàndày tàlàp 
qoydı?
3. Asàn bul tàlàpqà ne dep juwàp berdi?
4. Amàngeldi shıǵàrmàdà qàlày súwretlenedi?
1. Sizler qàràqàlpàq xàlıq bàtırlàrınàn kimlerdi bilesiz?
Atlàrın dápterińizge jàzıń.

---

122