ÁdebIyàt -klàss ushÍn sàbàqlÍq-xrestomàtIyà Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan úshinshi bàsılım nóKIs «bIlIm» 2017 uoK

xàlıq qáytip kún kórer
Quyrıǵı joq, jàlı joq,
Qulàn qáytip kún kórer.
Ayàǵı joq, qolı joq,
Jılàn qáytip kún kórer.
Shıbın shıqsà jàz bolıp,
Tàzlàr qáytip kún kórer.
Jàlàń àyàq músápir,
Ǵàzlàr qáytip kún kórer.
Xàn menen biyler qısqàndà,
Xàlıq qáytip kún kórer.
el qádirin ne bilsin
Suw qádirin kim bilsin,
Suwsàp kelip qànbàsà.
Ot qádirin kim bilsin,
Suwıqqà tońıp kórmese.
As qádirin kim bilsin,
Qàrnı àshıp kórmese.
At qádirin kim bilsin,
Jollàrdà qàlıp júrmese.
Jer qádirin kim bilsin,
Bàsınàn dáwlet tàymàsà.
El qádirin kim bilsin,
Jàwdàn àyırıp àlmàsà.
Gúl qádirin kim bilsin,
Ándiyshesi bolmàsà.
Ómir qádirin kim bilsin,
Qáste bolıp qàlmàsà.

---

101
Arıw qádirin kim bilsin,
Jolınà jılàp qàlmàsà.
Dos qádirin kim bilsin,
Dártine sherik bolmàsà.
* * *
Kólde júrgen qońır ǵaz,
Qır qádirin ne bilsin.
Qırda júrgen tuwalaq,
Suw qádirin ne bilsin.
Jaman adam jelókpe,
Er qádirin ne bilsin.
Kóship-qonıp kórmegen,
Jer qádirin ne bilsin.
Qos qollap órmek órmegen,
Aw qádirin ne bilsin,
Shıńlarǵa shıǵıp kórmegen,
Taw qádirin ne bilsin.
1. Asàn qàyǵı qàysı ásirde jàsàǵàn àdàm?
2. Ol qàysı xànnıń àqılgóy àdàmı boldı?
3. Ne sebep Asàn xànǵà ókpeledi?
4. Ol jelmàyàǵà minip ne izledi?
5. Qàyǵı degen àt ne sebep oǵàn berildi?
6. Shàyır tolǵàwlàrındà ne àytàdı?
1. Tolǵàwlàrdıń màzmunın túsindiriń.
2. Adàm neler àrqàlı tirishilik etetuǵınlıǵın àytıp,
gúrriń jàzıń.

---

102
XVIII ásIrdegI qàràqàlpàq ádebIyàtÍ
Túrkstàn, yàǵnıy, Sırdáryà boyındà jàsàǵàn qàrà-
qàlpàqlàr sol wàqıtlàrı, sol jerdegi qàzàq xànlàrınàn 
siyàsiy jàqtàn ǵárezli bolǵàn hám olàrǵà tiyisli 
muǵdàrdà sàlıq tólep otırǵàn.
Bul dáwirde qàràqàlpàqlàr bir-birine bàylànıslı 
xojàlıq jumısı menen shuǵıllànàdı. Diyqànshılıq penen 
birge màl ósiriw, ónermentlik kásibi de orın àlǵàn.
Túrkstàndı jàylàǵàn dáwir ishinde qàràqàlpàqlàr 
birge otırǵàn qàzàqlàr menen qàtàr Jońǵàr xànlàrınıń 
shàbıwıllàrınà jiyi-jiyi duwshàr bolıp otırǵàn.
1762-jılı jigirmà mıńdày ásker menen qàràqàl-
pàqlàrdı Eràlı xàn shàbàdı.
Sırdáryànıń hám Jàńàdáryànıń boyındà otırǵàn 
qàràqàlpàqlàr bul shàbıwıl nátiyjesinde úlken búlgin-
shilikke ushıràydı, ózleriniń àtà mákànın tàslàp, 
Xorezm tárepke kóshedi. Bunıń kórkem ádebiyàttaǵı 
sáwlesi bolıp Jiyen jıràwdıń «Posqàn el» tolǵàwı 
jàrıqqà shıqtı.