Davron sultonov. Farg’ona shahri

 
Sitoplazmaning membranali qismlaridan yadro qobig’i hosil bo’ladi.
5.
 
Yadrochalar qaytadan shakllanadi.
6.
 
Sitoplazma ikkiga ajralib, o’rtasida plazmatik membrana shakllanadi. 
7.
 
Telofazaning oxirida sitoplazmaning ikkiga ajralishi (
sitokinez
- sitoplazma 
bo’linishi) kuzatiladi. 
Mitozning biologik ahamiyati — mitoz natijasida hosil bo’lgan har bir
yangi hujayra bir xil xromosoma to’plami va bir xil genlarga ega. Mitoz
bo’linish genetik materialning yangi hujayralarda bir xil taqsimlanishi bilan
tavsiflanadi. Mitoz natijasida hosil bo’lgan ikkala yangi hujayra diploid
to’plamga ega bo’ladi. Mitoz bo’linishsiz ko’p hujayrali organizmlarning
to’qima va organlaridagi ko’p sonli hujayralarning tuzilishi va funksiyasi-
ning doimiyligini, irsiy materialning bir xil bo’lishini ta’minlashning iloji
bo’lmas edi. 

---

DAVRON SULTONOV. Farg’ona shahri 
MEYOZ SIKLI 
Meyoz bosqichlari 
Interfaza 
(bir meyoz va ikkinchi meyoz 
o’rtasidagi tayyorgarlik) 
Profaza I 
Interkinez 
(meyozning birinchi bo’linishi va 
ikkinchi bo’linishi orasidagi holat
) 
Profaza II 
Metafaza I 
Metafaza II 
Anafaza I 
Anafaza II 
Telofaza I 
Telofaza II 
Meyozning bosqichlari va jarayonlari 
Bosqich nomi 
Bosqichlarda bo’ladigan jarayonlar 
Profaza I 
(xromosoma - 2n) 
(DNK – 4c) 
1.
Juft xromatidadan tuzilgan har bir xromosomalar spirallasha boshlaydi, yo’g’onlashib 
kattalashadi.
2.
Har bir xromosoma ikkita xromatiddan iborat bo’lib, sentromera yordamida birikkan bo’ladi.
3.
Gomologik xromosomalar o’zaro yaqinlashadi.
4.
Bir xromatidning har bir qismi ikkinchi xromatidga aniq mos tushadi.
5.
Xromosomalar bir-biriga yopishib, yonma-yon joylashadi va 
xromatidalar tetradasi
ni hosil qiladi. 
Bu hodisa kon’yugatsiya deyiladi.
6.
Konyugatsiyalashgan xromosomalar o’rtasida o’xshash qismlari, genlari bilan almashinadi. Bu 
hodisa esa krossingover deb ataladi.
7.
Profaza oxirida gomologik xromosomalar bir-biridan ajrala boshlaydi.
8.
Bu jarayonlar bilan bir vaqtda yadro qobig’i parchalanib, yadrochalar yo’qolib ketadi. 
9.
Sentiolalar ikki qutbga yo’naladi. 
Metafaza I 
(xromosoma - 2n) 
(DNK – 4c) 
1.
Xromosomalarning spirallanish darajasi eng yuqori ko’rsatkichga ega bo’ladi.
2.
Kon’yugatsiyalashgan xromosomalar juft-juft holatda ekvator tekisligi bo’ylab joylashadi.
3.
Sentromeraga bo’linish urchug’i birikadi. 
Anafaza I 
(xromosoma - 2n) 
(DNK – 4c) 
1.
Gomologik xromosomalarning yelkalari bir-biridan aniq ajraladi.
2.
Lekin xromatidlarga ajralmay qutblarga tomon harakatlana boshlaydi. 
Telofaza I 
(xromosoma - n) 
(DNK – 2c)
1.
Xromosomalar soni ikki hissa kamaygan hujayralar hosil bo’ladi.
2.
Qisqa vaqt ichida yadro qobig’i hosil bo’ladi.
3.
Interkinez davrida DNK reduplikatsiyalanmaydi.
4.
Birinchi bo’linish natijasida hosil bo’lgan hujayralar bir-biridan ota va ona xromosoma genlar 
yig’indisi jihatidan farq qiladi. 
INTERKINEZ (DNK reduplikatsiyalanmaydi) 
Profaza II 
(xromosoma - n) 
(DNK – 2c)
Mitozdagidek jarayonlar kuzatiladi, mitozdan farqi shundan iboratki, bo’linayotgan hujayra 
gaploid to’plamga ega bo’ladi. 
Metafaza II 
(xromosoma - n) 
(DNK – 2c)
Mitozdagidek jarayonlar kuzatiladi, mitozdan farqi shundan iboratki, bo’linayotgan hujayra 
gaploid to’plamga ega bo’ladi. 
Anafaza II 
(xromosoma - 2n) 
(DNK – 2c) 
Sentromera bilan birikkan xromatidlar bir-biridan ajraladi, shu vaqtdan boshlab xuddi 
mitozdagidek xromatidlar mustaqil xromosoma bo’ladi. 
Telofaza II 
(xromosoma - n) 
(DNK – c) 
Xromosomalari gaploid to’plamga ega bo’lgan ikkita hujayra hosil bo’ladi. Shunday qilib, meyoz 
natijasida har bir diploid to’plamli boshlang’ich jinsiy hujayraning ikki marta ketma-ket bo’linishi 
oqibatida 4 ta gaploid to’plamli yetuk jinsiy hujayralar — gametalar hosil bo’ladi. 
I bosqich. Ko’payish davri, birlamchi jinsiy hujayralar mitoz yo’li bilan ko’payishi natijasida hujayralar soni ortadi. 
Spermatogenezda birlamchi jinsiy hujayralar juda tez ko’payadi, ko’pincha bu jarayon ba log’atga yetish davridan boshlab qarilik 
davrigacha davom etadi. Ovogenezda birlamchi urg’ochi jinsiy hujayralarning ko’payishi tuban umurtqasizlarda butun umri 
mobaynida davom etadi.
II bosqich. O’sish davri boshlang’ich jinsiy hujayralarning ayrimlari o’sish zonasiga o’tib kattalashadi, oziq moddalar 
to’playdi. Ularning DNK miqdori ikki hissa ortadi. Birlamchi spermatozoidlar o’sish zonasida tez kattalashmaydi. Lekin tuxum 
hujayralar ayrim vaqtlarda bir necha yuz va ming martagacha kattalashadi. Birlamchi tuxum hujayralarning o’sishi organizmning 
boshqa hujayralarida hosil bo’ladigan moddalar hisobiga amalga oshadi. Misol uchun baliqlar, suvda ham quruqda yashovchilar, 
sudralib yuruvchilar va qushlardagi tuxum hujayraning asosiy qismini sariqlik tashkil etadi. Sariqlik zaxira oziq moddalar 
to’plamidir. Bundan tashqari birlamchi jinsiy hujayralarda ko’p miqdorda oqsil va RNKlar sintezlanadi.
III bosqich. Yetilish davri — hujayralar yadrosidagi diploid to’plam ikki hissaga ortadi. Bu davrda hujayralar meyoz usulida 
ko’payib, gaploid to’plamga ega bo’ladi. 
IV bosqich. Shakllanish davri — hosil bo’lgan jinsiy hujayralarning ma’lum shaklga va hajmga ega bo’lishi bilan amalga 
oshadi. Tuxum hujayra shakllanish davrida maxsus parda (qobiq) bilan o’ralib urug’lanishga tayyor bo’ladi.
Ko’p hollarda sudralib yuruvchilar, qushlar va sut emizuvchilar tuxum hujayrasida qo’shimcha qobiqlar hosil bo’ladi. 
Qo’shimcha qobiqlar tuxum hujayra va unda rivojlanayotgan embrionni tashqi muhitning noqulay sharoitlaridan himoya qilib 
turadi. Spermatozoidlar tuzilishiga ko’ra har xil hajm va shaklga ega. Spermatozoidlarning asosiy vazifasi tuxum hujayraga irsiy 
axborotni olib borish va uning funksiyasini tezlatishdir. Shakllangan spermatozoidda mitoxondriya, Golji majmuasi va urug’lanish 
vaqtida tuxum hujayra membranasini eritib yuboruvchi maxsus fermentlar bo’ladi. Spermatozoid tuxum hujayrani urug’lantirgach, 
diploid to’plamga ega bo’lgan zigota hosil bo’ladi.