Davr oraliq’idagi tarixiy atamalarni o`z ichiga oladi. Tarixiy atamalarning ma`nosi yillar o`tishi bilan o`tmishning ma`lum davriga xos holda o`zgargani tez-tez kuzatib turilgan

Harbiy va diniy mavzudagi tarixiy atamalar. 
Harbiy ishlar bilan bog’liq atamalar ham xilma — xildir. Buxoro amirligida harbiy ishlarni 
to`pchiboshilari lashkar mansabidagi kishi boshqargan bo`lib, bu unvon ikkita bo`lgan: biri 
to`pchiboshi lashkar, vaziri xarb (harbiy vazir) nomlari bilan atalib, Buxoro shaxri harbiy 
gornizonining boshlig’i bo`lgan. Ikkinchisi to`pchiboshiyi arki—oliy ya`ni qal`a 
artilleriyasining boshlig’i bo`lib, u poytaxt qal`asiga komendantlik qilgan. 
Qurol—aslaxa omborining boshlig’i
 jevachi
deb yuritilgan. 
Xivada poytaxt xavfsizligini saqlash
 to`pchiboshi,
Ichan—qal`a va Dishan—qal`a
 kutvoli
(komendanta) zimmasida bo`lgan. 
Qo`qon xonligida harbiy ishlarga asosan
 mingboshi,
bekliklardagi sarbozlarga 
beklar
qo`mondonlik kilardilar. Urush boraetgan davrlarda ham eng tajribali mingboshini 
amiri 
lashkar
(oliy bosh qo`mondon) k,ilib tayinlar, uning xuquq va vakolatlari yanada oshirilar edi. 
Diniy atamalarga to`xtaladigan bo`lsak, Buxoro amirligi hayotida 
qozikalon
alohida 
ahamiyatga molik bo`lganligiga duch kelamiz. 
Qozi— shar`if,
xaqam, xuquqiy ishlarni xal etib, 
vasiylikka, vasiyatning bajarilishiga, meros taqsimotiga doyr ishlarni amalga oshirgan. 
Vaqfni ham qozi nazorat qilgan. Qozi hukmi qat`iy bo`lib, uning yuzasidan amirgagina shikoyat 
qilish mumkin bo`lgan. 
Qozi-ul-kuzzot
—qozikalon o`rinbosari bo`lgan. 

---

50 
Amirlikda ilohiyot ilmida erishgan yutuklari uchun maxsus 3 ta ilmiy unvon belgilangan. 
Ularning oliysi
 o`rok,
keyingisi
 sudur
va oxirgisi
 sadr
deb atalgan. 
Qo`qon xonligida diniy mansablarning eng oliysi