Davr oraliq’idagi tarixiy atamalarni o`z ichiga oladi. Tarixiy atamalarning ma`nosi yillar o`tishi bilan o`tmishning ma`lum davriga xos holda o`zgargani tez-tez kuzatib turilgan

shayxulislom
bo`lib, uni 1818 yil 
Umarxon joriy etgan. 
Xoja—kalon
fiqx olimining faxriy unvoni. 
Halifa
— o`rinbosar (bu erda xonlikdagi turli tariqatlarning rahbarlariga nisbatan 
ishlatilgan). 
Mufti
—fatvo beruvchi. 
Xivada ham 
shayxulislom, qozi kalon, rais
kabi diniy mansablar mavjud bo`lgan. 
Soliq va majburiyatlarni ifodalovchi tarixiy atamalar. 
Xonliklarning soliq va majburiyatlariga oid atamalari ham turlichadir. 
Buxoroda hosildan olinadigan soliq—
xiroj
deb atalib, uni yiguvchilar amin va qishloq 
oqsoqoli hisoblangan. 
Bog’lar, bedazorlar, poliz ekinlari uchun olingan soliq
,
turi 
tanobona
yoki alaf pul deb 
atalgan. 
Zakot
solig’i savdogarlar mollari umumiy miqdorining 40 dan 1 ni tashkil etgan. 
Xiva xonligida 25 xilga yaqin soliq turi bo`lgan. 
Salg’ut
solig’i — erdan foydalanganlik uchun; 
alg’ut, alg’ut birla
– to`la xo`jalikish 
qurollari, hovli va xokazolar uchun; 
miltiq puli
— xonlik qo`shini uchun; t
arozi puli, mirobona, 
darvozabon puli, mushrifona
— hosil etilib, o`rim—yig’im oldidan er maydoni va hosil 
miqdorini aniqlab beruvchi amaldor uchun to`lanadigan; 
afanak puli
solig’i – xonning farmoni 
va boshqa muhim xabarlarni etkazganlik uchun to`lanadigan solik; shuningdek ommaviy 
ishlardan ozod etilganlik uchun to`lanadigan soliq va ruhoniylar foydasiga berilishi lozim 
bo`lgan soliqlar ham mavjud edi. 
Qo`qon xonligida soliq Buxoro va Xivaga qaraganda ko`proq bo`lgan. Asosiysi
dehqonchilik maxsulotlaridan olinadigan
xiroj
va hunarmandlar, savdogarlardan undiriladigan 
zakot bo`lgan. 
 
Mаnbаlаr vа аdаbiyotlаr: 
 
v
Аzаmаt Ziyo. O’zbеk dаvlаtchiligi tаriхi. T. 2000. 
v
Nаbiеv R.N. Iz istоrii Kоkаndskоgо хаnstvа. T., 1973. 
v
Yo’ldоshеv M. Хivа хоnligidа fеоdаl еr egаligi vа dаvlаt tuzilishi. T., 1959. 
v
Хоliqоvа R. Аmirlikdаgi аmаlu unvоnlаr // Fаn vа turmush. 2000.№ 4. 
v
O’zbеkistоnning yangi tаriхi 1 jild Turkistоn Chоr Rоssiyasi mustаmlаkаchiligi 
dаvridа. T.,2000. 
v
ХХ аsr Хivа dаvlаt hujjаtlаri. T.,1960. 

---

51