Davlatlar nomlarining etimologiyasi

DAVLATLAR NOMLARINING ETIMOLOGIYASI 

BOBURJON MAVLONOV 

 

 

- 31 - 

 

Y 

Yaman  -  bu  nomning  kelib  chiqishi  xususida  bahs-munozaralar  mavjud.  Ba'zi 

manbalarda  keltirilishicha,  arabcha  yamin  (

ي

 ى  

یم

  )

-

 

"

o'ng"  so'zidan  olingan.  Bunda 

Yamanning  Makkaga  nisbatan  joylashish  nuqtayi  nazaridan  kelib  chiqilgan. 

Ba'zilarning  taxminicha,  "baxt",  "rohat-farohat"  (bu  juft  so'zning  asl  shakli  shunday 

boladi,  "rohat-farog‘at"  emas.  Farog‘at  so‘zi  arab  tilida  "bo‘shliq"  degan  ma'noni 

beradi) ma'nolarini beruvchi "yumn" (

ي

نم ) so‘zidan olingan. Strabon, Pliniy va boshqa 

yunon-rim  mualliflari  Yamanni  "Arabia  felix"  (baxtli,  unumdor  Arabiston),  yarim 

orolning cho'l hududlarini "Arabia deserta" deb ataganlarini hisobga oladigan bo’lsak, 

ikkinchi taxmin haqiqatga yaqinroqdek ko’rinadi. 

Yamayka - Mahalliy Yamaye xalqi (shuningdek, Taino nomi bilan ham tanilgan) 

o'z orolini "Xaymaka" deb atagan. Bu so'z aravakan tilida "yog'och va suv o'lkasi" yoki 

"buloqlar mamlakati" degan ma'noni anglatadi. 

Izoh:  Taino  xalqi  Kuba,  Dominikan  Respublikasi,  Gaiti,  Yamayka,  Puerto-Riko, 

Bagama orollarida tarqalgan xalq. 

Yangi Zelandiya - hozirgi Yangi Zelandiya qirg'oqlariga tashrif buyurgan birinchi 

yevropalik  dengizchi,  niderlandiyalik  Abel  Tasman  (Avstraliya  janubidagi  Tasmaniya 

oroli  uning  sharafiga  nomlangan),  uni  "Staten  Landt"  deb  atadi,  chunki  u  Yangi 

Zelandiya janubdan Janubiy Amerikaning janubida joylashgan Olovli Yer arxipelagida 

joylashgan  shu  nomdagi  orol  bilan  ulanib  ketgan  deb  o'ylagan.  Niderlandiyalik  

kartograflar  tomonidan  bu  nom  1645-yilda  Niderlandiya  provinsiyalaridan  biri  - 

Zelandiya  (nider.  Zeeland)  sharafiga  lotin  tiliga  Nova  Zeelandia,  niderland  tiliga 

Nieuw Zeeland deb o'zgartirilgan. Keyinchalik, britaniyalik tadqiqotchi Jeyms Kuk o'z 

qo'lyozmalarida  bu  nomining  inglizcha  versiyasidan  (New  Zealand)  foydalangan  va 

aynan shu nom mamlakat rasmiy nomiga aylangan. 

Yaponiya  -  yaponlar  o'z  mamlakatlarini  "Nippon"  yoki  "Nixon"  deb  atashadi. 

Birinchisi  ko'pincha  rasmiy  holatlarda  ishlatiladi,  masalan,  ienada,  pochta 

markalarida va ko'plab sport tadbirlarining nomlarida. "Nixon" nomi odatda kundalik 

hayotda ishlatiladi. "Nixon" nomi so'zma-so'z "quyosh chiqadigan joy" degan ma'noni 

anglatadi  va  bu  nom  ko'pincha  "kunchiqar  mamlakat"  deb  tarjima  qilinadi.  Yapon 

imperatorining  Xitoydagi  Suy  sulolasi  bilan  olib  borgan  yozishmalarida  xitoyliklar 

Yaponiyani shunday atashgan, chunki Yaponiya Xitoyning sharqida joylashgan. 

Yaponiya so'zi, ehtimol Nixon so'zining eski xitoycha talaffuzidan kelib chiqqan 

bo'lishi  mumkin.    Marko  Polo  Yaponiyani  "Sipangu"  nomi  bilan  qayd  etgan. 

Yaponiyani  anglatuvchi  qadimgi  malaycha  so'z  -  Japun  yoki  Japang  xitoy  tilining 

mamlakat janubidagi lahjasidan olingan va XVI asrda Janubi-Sharqiy Osiyoda portugal 

savdogarlari  tomonidan  bu  nom  o'zlashtirilgan.  Ushbu  dastlabki  portugal 

savdogarlari  keyinchalik  bu  so'zni  Yevropaga  olib  borgan  va  tarqatgan.    Ushbu 

nimning  ingliz  tilida  birinchi  marta  1577-yilda,  portugaliyalik  dengizchi  Jezuit  Luis 

---