Davlatlar nomlarining etimologiyasi

DAVLATLAR NOMLARINING ETIMOLOGIYASI 

BOBURJON MAVLONOV 

 

 

- 25 - 

 

Portugaliya  -  lotincha  'Portus'  -  "port"  so’zi  va  keyinchalik  Kale  nomi  bilan 

atalgan  Rimning  Gaya  porti  nomining  qo’shilishidan  hosil  bo’lgan.    Qabul  qilingan 

nom  Portu-Kale  hozirgi  Portu  shahrining  o’sha  paytdagi  nomi  bo’lgan.  Vaqt  o'tishi 

bilan bu nom hozirgi ko'rinishga kelgan. 

Q 

Qatar  -  bu  toponim  etimologiyasi  haqida  tayinli  ma'lumot  yo'q.  Y.  M. 

Pospelovnong  fikriga  ko'ra  Qatar  davlati  va  yarimoroli  nomi  qadimda  bu  hududda 

yashagan  Qadar  qabilasi  nomidan  olingan.  Etymonline.com  sayti  ma'lumotiga  ko'ra 

arabchada neftga nisbatan ishlatiladigan "qatron" so'zidan olingan bo'lishi mumkin. 

Quvayt - davlat nomi shu nomdagi poytaxti (arabcha - )تيوكلا nomidan olingan. 

Bu nom arabchada "qal'a" ma'nosini anglatuvchi 'kut' - " "توك so'zining kichraytirma 

shakli,  ya'ni,  "qal'acha".  توك  deb  Iroqning  janubi  va  sharqiy  Arabiston  tomonlarda 

atrofi  o'rab  olingan  va  aylanma  suv  bilan  himoyalangan  qal'aga  o'xshash  uyni 

atashgan.  

Qirg’iziston  -  "Qirgiz"  turkiy  tildan  "qirq"  degan  asosga  ega.  Bu  etnonim 

miloddan  avvalgi  IX  asr  boshlarida  O'rta  Osiyoning  ko'p  qismida,  Mo'g'ulistonda, 

shuningdek,  Rossiya  va  Xitoyning  bir  qismida  hukmronlik  qilgan  uyg'urlarga  qarshi 

qirg'izlarning  afsonaviy  qahramoni  Manas  birlashtirgan  qirqta  qabiladan  kelib 

chiqqan. 'Qirg'iz' so'zi qirg'izchadan "biz qirqmiz" deganidir. Qirg'iziston bayrog'idagi 

40 ta quyosh nurlari o'sha qirq qabilalarga ishora qiladi. Boshqa bir taxminlarga ko'ra, 

"qirg'iz"  so'zi  "qir  o'g'uzi"  so'zidan  olingan.  1924-yil  Oʻrta  Osiyoda  milliy  davlat 

chegaralanishi oʻtkazilishi natijasida shu yili 14-oktabrda RSFSR tarkibida Qora-qirgʻiz 

muxtor  viloyati  tashkil  etildi.  1925-yil  25-mayda  Qoraqirgʻiz  muxtor  viloyati  Qirgʻiz 

muxtor  viloyatiga,  1926-yil  1-fevraldan  Qirgʻiziston  ASSR  ga,  1936-yil  5-dekabrdan 

SSSR tarkibidagi ittifoqdosh respublikaga, ya'ni, Qirg'iziston SSR ga aylantirildi. 1990-

yil dekabrdan Qirg'iziston Respublikasi deb ataldi. 1991-yil 31-avgustda (biz bilan bir 

kunda)  respublika Oliy Kengashi Qirg'izistonni mustaqil, suveren, demokratik davlat 

deb eʼlon qildi. 1993-yil 5-maydan mamlakat rasmiy ravishda Qirgʻiz Respublikasi deb 

nomlandi.  Konvensiyalarni  nomlash  nuqtai  nazaridan,  mamlakatning  rasmiy  nomi 

xalqaro  maydonlarda  va  tashqi  aloqalarda  ishlatilganda  "Qirg'iz  Respublikasi"  deb 

nomlanadi.  Biroq,  ingliz  tilida  so'zlashuvchi  mamlakatlarda,  ko'pincha,    Qirg'iziston 

nomi ishlatiladi (jumladan, bizda ham). Ba'zida ruslar tomonidan mamlakatning SSSR 

paytidagi Kirgiziya nomi ham ishlatiladi. 

Muallif  qo'shimchasi:  1924-yilgi  O'rta  Osiyo  xaritalarga  qaralsa,  hozirgi 

Qozog'iston hududlari 'Qirg'iziston', hozirgi Qirg'iziston hududlari esa 'Qora-qirg'izlar' 

deb  nomlangan.  Qozoqlar  etnonimining  Rossiya  hududida  yashovchi  kazaklar  nomi 

bilan  o'xshashligi  ular  yashaydigan  hudud  nomining  boshqa  xalq  nomi  bilan  atab 

yuboraverilishiga  sabab  bo'lgan.  Ruslarning  mustamlakalarga  nisbatan  munosabati 

qanday bo'lganligini shu voqeadan ham bilib olsa bo'ladi.  

---