Davlatiy moliya

garov bo‘yicha foiz stavkasi deb nomlanuvchi foiz stavkasi bo‘yicha to‘laydi.  

Kreditning  har  qanday  turi  yoki  qayd  qilingan  daromadga  ega  vosita 

bo‘yicha  foiz  stavkasi  miqdori  bir  qator  omillarga  bog‘liq.  Bulardan  eng 

---

185 

muhimlari hisob-kitob pul birligi, to‘lov muddati va kredit kelishuvi, defolt 

riskidir. Ushbu omillarning har birini batafsilroq ko‘rib chiqamiz. 

•Hisob-kitob pul birligi to‘lovlar amalga oshiriluvchi pul birligini o‘z ichiga 

oladi. Hisob-kitob birligi bo‘lib, qoidaga ko‘ra, u yoki bu mamlakatning valyutasi 

hisoblanadi:  dollar,  yevro,  frank,  funt,  rubl,  so‘m,  peso  va  hokazolar.  Ba’zida 

birlik sifatida qandaydir bir tovar qo‘llaniladi, masalan, oltin, kumush yoki tovar 

va xizmatlarning standart “savati”. Foiz stavkasi hisob-kitob pul birligiga bog‘liq 

holda o‘zgaradi.  

•Qayd qilingan daromadga ega bo‘lgan vosita bo‘yicha to‘lov muddati – bu 

davomiyligida jami olingan summani to‘lash lozim bo‘lgan vaqt. Qisqa muddatli 

instrument  (vosita)lar  bo‘yicha  foiz  stavkasi,  uzoq  muddat-lilarining  foiz 

stavkasidan yuqori, past yoki teng bo‘lishi mumkin. 

•To‘lanmaslik  riski  qayd  qilingan  daromadga  ega  instrument  (vosita) 

bo‘yicha qarzning asosiy summasi yoki foizning qandaydir bir qismi qarz oluvchi 

tomonidan  to‘lanmaslik  ehtimolini  o‘z  ichiga  oladi.  Bu  riskning  darajasi 

qanchalik  baland  bo‘lsa,  qarz  oluvchi  o‘z  investorlariga  uning  qimmatli 

qog‘ozlarini  sotib  olishga  rozilik  bildirishlari  uchun  shunchalik  yuqori  foiz 

stavkasini va’da qilishi lozim. 

Endi,  keling,  ushbu  uch  omil  amalda  qanday  qilib  foiz  stavkasi  darajasi 

(o‘lchami)ga ta’sir etishini ko‘rib chiqamiz.