Davlatiy moliya

Deflyatsion  siyosat.  Bu  siyosat,  ichki  talabni  kamaytirishga  yo’naltirilgan 

holda,  o’z  ichiga  byudjet  mablag’larini  aholi  ehtiyojlariga  kamroq  sarflash, 

---

558 

baholarni  va  ish  haqlarini    muzlatish    kabilarni    qamrab  oladi.  Uning  asosiy 

instrumentlaridan  biri  bo’lib,  moliyaviy  va  pul-kredit  choralari  hisoblanadi: 

byudjet defitsitini kamaytirish, Markaziy bankning hisob stavkalarini o’zgartirishi 

(diskont siyosati); kredit cheklovlari; pul muassasining o’sib borishiga chegara 

qo’yish.  Iqtisodiy  pasayish,  ishsizlikning  yuqori  ko’rsatkichi  va  to’la 

foydalanilmayotgan  ishlab  chiqarish  quvvatlari  sharoitida  deflyatsiya  siyosatini 

qo’llash, ishlab chiqarish va bandlikning yanada pasayishiga olib keladi. Bu esa, 

aholining turmush darajasiga sezilarli salbiy ta’sir ko’rsatib, vaziyatni yumshatish 

bo’yicha tezkor chora-tadbirlar qo’llanilmasa, ijtimoiy  nizolar keltirib chiqarishi 

mumkin. 

Devalvatsiya. Bu milliy valyuta kursining  pasaytirilishidir. Bu tadbir milliy 

eksportni rag’batlantirish va importni jilovlash bilan bog’liq maqsadlarda  amalga 

oshiriladi. Ammo, to’lov  balansini  tartibga  solishda devalvatsiyaning roli, uni 

o’tkazish  tartiblari va ularga hamkorlik qiluvchi mamlakatning umumiqtisodiy 

va moliyaviy siyosatiga bog’liq bo’ladi. Devalvatsiya faqatgina, raqobatbardosh 

tovarlarning  eksport  salohiyati  va  jahon  bozoridagi  qulay  vaziyatlarning 

mavjudligi  sharoitidagina  tovarlar  eksportini  rag’batlantirishi  mumkin. 

Devalvatsiyaning  importni  cheklashga  ta’siri  esa,  mamlakatning  importni 

cheklash bo’yicha keskin choralar qo’llash imkoniyatlarining pasayishidan kelib 

chiqadi.  Shundan  kelib  chiqib  aytish  mumkinki,  hamma  mamlakatlarda  ham 

import  o’rnini  bosuvchi  tovarlar  ishlab  chiqarish  siyosati  muvaffaqiyatli 

chiqavermaydi. 

Devalvatsiya  importni  cheklashi  bilan,  mamlakat  ichida  tovarlar  ishlab 

chiqarish  xarajatlari  ortishiga,  narxlarning  ko’tarilishiga  va  oqibatda,  tashqi 

bozorlarda  raqobatbardoshlik  qobiliyatining  yo’qolishiga  olib  keladi.  Shuning 

uchun,  bu  tadbir  mamlakatga  vaqtinchalik  ustuvorlik  berishi  mumkin,  ammo  u 

to’lov balansining defitsitini keltirib chiqaruvchi sabablarni to’liq bartaraf etishga 

qodir  emas.  Kutilgan  natijani  olish  uchun,  devalvatsiya  etarli  darajada  bo’lishi 

zarur.  Aks  holda,  u  valyuta  spekulyatsiyasini  kuchaytiradi  va  valyuta  kursini 

qaytadan  ko’rib  chiqishga  majbur  qiladi.  Masalan,  1967  yil  noyabr  oyida  funt 

sterlingni  13,4  foizga  devalvatsiyasi  va  1971  yil  dollarning  7,89  foizga 

devalvatsiya qilinishi, ushbu valyutalarga bo’lgan spekulyativ tazyiqni yo’q qila 

olmadi.  Devalvatsiyani  amalga  oshirgan  mamlakat,  raqobatda  o’zi  kutgan 

ustuvorlikka ega bo’la olmasligi mumkin. Chunki, suzib yuruvchi kurs rejimining 

qo’llanilishi to’lov balansini muvozanatlashtirish imkonini bermasligi mumkin.