Davlatiy moliya

3. Davlat kreditini boshqarish 

Davlat kreditini boshqarishni keng va tor ma’nolarda ko’rib chiqish mumkin. 

Keng ma’noda davlat kreditini boshqarish deyilganda qarzdor, kreditor va garant 

(kafil) sifatida davlatning faoliyati bilan bog’liq bo’lgan uning moliyaviy siyosati 

yo’nalishlaridan birini shakllantirish tushuniladi. 

---

389 

Moliyaviy  siyosatning  yo’nalishlaridan  biri  sifatidagi  davlat  kreditini 

boshqarish  davlatning  boshqaruv  va  hokimiyat  organlari  qo’lidadir.  Faqat  ular 

byudjet defitsitining umumiy hajmini va demak, uni moliyalashtirish uchun zarur 

bo’lgan  qarzlarning  hajmini,  pul  muomalasi,  kredit,  ishlab  chiqarish,  aholi 

bandligiga ta’-sir  qilishning  asosiy  yo’nalishlari  va  maqsadlarini hamda  kichik 

biznes  va  mamlakat  ayrim  mintaqalarini  qo’llab-quvvatlash  bo’yicha 

umumdavlat dasturlarini amalga oshirishning maqsadga muvofiqligini aniqlaydi. 

Davlat  byudjetining  doimiy  yoki  xronologik  tarzda  defitsitliligi  va  yuqori 

darajadagi  davlat  qarzlarining  mavjudligi  hozirgi  sharoitda  sanoati  rivojlangan 

barcha davlatlarga xosdir. Davlatning  kredit  ekspansiyasi  natijasida  boshqa  qarz 

oluvchilar moliyaviy bozordan siqib chiqarilayapti, kreditga nisbatan bo’lgan yuqori 

foiz  stavkalari  hamon  saqlanib  qolmoqda.  Davlat  qarzlariga  xizmat  qilish 

bo’yicha  katta  xarajatlar  soliq  tushumlarining  katta  qismini  o’ziga  tortayapti. 

Shuning  uchun  ham  byudjet  defitsiti  va  davlat  qarzini  qisqartirish  sanoati 

rivojlangan mamlakatlar boshqaruv organlari tomonidan eng dolzarb masalalardan 

biri sifatida e’tirof etilayapti. 

Tor  ma’noda  davlat  kreditini  boshqarish  deyilganda  davlatning  qarz 

majburiyatlarini muomalaga chiqarish va joylashtirish, davlat qimmatli qog’ozlar 

bozorini tartibga solish, davlat qarziga xizmat ko’rsatish va uni qaytarish (uzish), 

ssuda  va  garantiyalar  taqdim  etish  bilan  bog’liq  bo’lgan  harakatlar  majmui 

tushuniladi.  

Davlat kreditini boshqarish jarayonida quyidagi vazifalarni yechish ko’zda 

tutiladi: 

  qarzdorning qarzi qiymatini minimallashtirish; 

  bozorni davlatning qarz majburiyatlari bilan ortiqcha to’lib ketishiga va ular 

kursining keskin tebranishiga yo’l qo’ymaslik; 

  jalb qilingan mablag’lardan samarali foydalanish va ajratilgan kreditlarning 

maqsadli foydalanilishi ustidan nazoratni amalga oshirish; 

  kreditlarning o’z vaqtida qaytrilishini ta’minlash; 

  moliyaviy siyosat bilan aniqlangan vazifalarni maksimal yechish. 

Davlat  kreditini  boshqarishni  boshqaruv  organlari,  moliya  va  kredit 

institutlari  amalga  oshiradi.  Uni  tezkor  boshqarish  esa  mamlakat  hukumatining 

rahbarligi  ostida  Moliya  vazirligining  Markaziy  bank  bilan  hamkorligida 

ta’minlanadi.