Davlatiy moliya

4. O‘zaro fondlar 

Bir guruh investorlar tomonidan sotib olinadigan va professional investitsiya 

korxonasi  yoki  boshqa  biror  moliya  muassasasi  tomonidan  boshqariladigan 

aksiyalar,  obligatsiyalar  va  boshqa  aktivlarning  (birgalikda  ular  “investitsiya 

portfeli” deb ataladigan aktivni tashkil etadilar) tashkiliy shakllantirilgan to‘plami 

o‘zaro fond (mutual fund) deb ataladi. Bunda har bir mijoz fonddagi har qanday 

daromad  taqsimotida  o‘zidagi  qimmatli  qog‘ozlar  miqdoriga  proporsional 

ravishda  ma’lum  ulushga  ega  bo‘lish  huquqini  qo‘lga  kiritadi  va  o‘z  ulushini 

istagan vaqtida bozor bahosida sotishi mumkin. 

Bunday  fondni  boshqaradigan  korxonahar  bir  investor  ixtiyorida  qancha 

miqdorda  qimmatli  qog‘oz  borligini  va  u  fond  qoidalariga  muvofiq  olingan 

daromadning  qancha  qismini  qayta  investitsiya  qilishini  nazorat  qiladi.  O‘zaro 

fondlar kapital bo‘linishini, hisob olib borilishini va daromad qayta investitsiya 

qilinishini,  shuningdek  mablag‘lar  va  risklar  diversifikatsiya  qilinishi  uchun 

samarali mablag‘larni ta’minlaydi.  

O‘zaro fondlarning ikkita asosiy turi mavjud: ochiq va yopiq. Ochiq turdagi 

o‘zaro fondlar o‘zlari emissiya qilgan aksiyalarni bir aksiya hisobidan sof aktivlar 

bahosi (NAV – net asset value) bo‘yicha sotish va sotib olish majburiyatini o‘z 

zimmalariga  oladilar.  NAV  ko‘rsatkichini  hisoblash  chiqish  uchun  fond 

portfelidagi  barcha  qimmatli  qog‘ozlarning  bozor  qiymati  ular  muomalaga 

chiqargan  barcha  aksiyalar  soniga  bo‘linadi.  Oxirgi  ko‘rsatkich  ochiq  turdagi 

fondlarda  uning  ishtirokchilari  fondning  yangi  aksiyalarini  sotib  olishlari  va 

eskilarini sotishlari sayin har kuni o‘zgarib turadi. 

---

198 

Yopiq turdagi fondlar bir aksiya hisobidan sof aktivlar bahosi bo‘yicha o‘z 

aksiyalarini sotmaydilar va emissiya qilmaydilar. Bunday fondlarning aksiyalari 

boshqa  oddiy  aksiyalar  singari  brokerlar  orqali  sotiladi  va  ularning  bahosi  bir 

aksiya hisobidan sof aktivlar bahosidan farq qiladi.