Davlat xaridi

EI davlat xaridini nafaqat davlat boshqaruv organlari faoliyatini joriy ta’minoti, balki davlatning ijtimoiy siyosatini amalga oshiruvchi muhim qurol sifatida qaraydi. Xususan, EIining “Ijtimoiy siyosatni yuritishda davlat xarididan foydalanish to’g’risida” gi Kommyunikesida: “...davlat va jamoat ehtiyojlari uchun mahsulotlarni yetkazib berish shartnomalarini tuzishda ijtimoiy maqsadlarni e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak” deyiladi.

EIga kiruvchi mamlakatlarda davlat xaridi hozirgacha milliy qonunchilik asosida davlat boshqaruv organlari tomonidan amalga oshiriladi. Ammo, bunda nafaqat xaridni tashkil etish bo’yicha milliy qonunchilik, balki Evropa hamkorligining qonunchiligi va tavsiyalariga ham katta e’tibor qaratiladi.

EIda xaridni tashkil etish shakllari, usullarini ishlab chiqishda, shuningdek, axborotlar ta’minoti tizimini shakllantirishda AQSh tajribasidan keng foydalanilgan.

4. Xalqaro moliya institutlari tajribasi

Asosiy faoliyat maqsadi dunyoning turli mamlakatlarida iqtisodiyotning ma’lum sohalarini rivojlantirish hisoblanadigan yirik notijorat tashkilotlar – Xalqaro moliya institutlarining (XMI) jamiyat mablag’lari hisobidan xaridni amalga oshirish tajribasini o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi. XMIlari yirik miqdordagi mablag’larni to’playdi (badallik yig’imi sifatida ishtirokchilardan olingan, shuningdek, tijorat asosida kredit taqdim etish orqali to’plangan) va yirik tijorat hamda notijorat tusdagi loyihalarni amalga oshiradi. Loyihalar XMIlari mablag’lari hisobidan moliyalashtirilar ekan, ushbu mablag’lardan foydalanish hamda xaridni amalga oshirish tartibi XMI tomonidan o’rnatiladi. XMIlari tomonidan kredit resruslarini taqdim etish shartnomalaridan ushbu qoida amal qiladi. Chunki, bunday shartnomalar xalqaro maqomga ega, davlat ehtiyojlari uchun xaridni amalga oshirishda milliy qoidalar emas, balki XMI qoidalari amal qiladi.

Eng mashhur XMIlar sifatida quyidagilarni sanab o’tish mumkin:

• Jahon banki (JB), o’z ichiga Xalqaro rivojlanish va taraqqiyot bankini (XRTB), Xalqaro rivojlanish assotsiatsiyasini (XRA) va boshqa qator tuzilmalarni o’z ichiga oladi;
• Evropa tiklanish va taraqqiyot banki (ETTB);
• Osiyo qit’asida ro’yxatdan o’tgan mol etkazib beruvchilar uchun Osiyo tiklanish va taraqqiyot banki (OTTB);
• turli xil fondlar (Know-How Foundation, USAID) va boshqa tashkilotlar.

Har qanday loyihani amalga oshirishda erkin bozordan xarid qilinadigan tovarlar va xizmatlarga ehtiyoj seziladi. Masalan, ofis ishini tashkil etish uchun kompyuterga, shahar suv ta’minoti tizimini modernizatsiya qilish uchun yangi nasoslarga, qurilish ishida injener xizmatiga ehtiyoj seziladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!