Davlat va huquq nazariyasidan mantiqiy savollarga javoblar

Тоталитар (социалистик) республика бошқарув усули бошқаришнинг махсус шакли бўлиб, у бир қатор мамлакатларда то­талитар инқилоблар – тўнтаришлар натижасида вужудга келган. Марксизм назариётчилари фикрига кўра, у ишчилар синфи бошчи­лигида тўла-тўкис халқ ҳокимиятини таъминлайдиган чинакам де­мократик республика бўлиши керак эди. Бошқарувнинг мазкур то­талитар шаклининг ўзига хос хусусиятлари қуйидагилардан иборат:

• 
  ҳокимият олий ва маҳаллий органларининг демократик мар­казлашув (централизм) тамойиллари асосида ягона вакиллик тизи­мига қўшилиб кетиши;
  
• 
  давлат ҳокимияти асосини ташкил этувчи вакиллик органла­рининг етакчи мавқеи;
  
• 
  мамлакат ижтимоий-иқтисодий ва маданий-маънавий жараён­ларига ягона раҳбарликни амалга ошириш. Бу моддий ва маънавий бойликларни тақсимлаш ишини назорат қилиш ва муво­фиқлаштириб бориш имконини беради;
  
• 
  ишчилар синфи ва унинг партиясининг ижтимоий ҳаётдаги ва давлат ҳаётидаги раҳбарлик роли;
  
• 
  ҳокимиятнинг тармоқларга бўлиниш заруратини инкор этиш.
  

Одатда, бошқарув тоталитар республика шаклининг уч кўриниши: Париж коммунаси, шўро республикаси ва халқ-демокра­тик республикаси (халқ республикаси) қайд этилади. Улар асосида эса пролетариат – йўқсиллар синфи диктатураси принципи ётади.
Яна бир жиҳатга эътиборингизни жалб этишни истардик: ҳар қандай бошқарув шаклини бирдек баҳолаш мумкин эмас. Албатта, республикалар, умуман олганда, монархияга қараганда бошқарув­нинг илғор шаклидир. Айни пайтда шундай вазиятлар ҳам вужудга келиши мумкинки, унда монархия у ёки бу жамиятни барқарорлаш­тириши мумкин бўлади. Ўз навбатида, бошқарувнинг республика шакли монархия сулолаларини ўрнатишга дебоча бўлиши ҳам мум­кин. Чунончи, республика шаклидаги давлатларда тоталитар тузум шароитларида бошқарувнинг монархия шакли белгилари намоён бўлиши мумкин. Масалан, давлат бошлиғи (Индонезияда Сукарно, Югославияда И. Б. Тито)нинг алмашмай қолиши ҳолларини эсланг. Бу ҳам етмагандай, Марказий Африка Республикасининг бир умр­лик президенти Бокасса император ҳам бўлиб олганди ва ҳоказо.