Davlat tilida ish yuritish


Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar



Download 1,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/135
Sana01.01.2022
Hajmi1,94 Mb.
#294372
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   135
Bog'liq
nutq madaniyati va davlat tilida ish yuritish

Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar: 
1.
 
Fanning maqsad va vazifalari nimalardan iborat? 
2.
 
Nutq madaniyati deganda nimani tushunasiz? 
3.
 
Tilning ijtimoiy mohiyati nimada? 
4.
 
Til va tafakkurning bog’liq tomonlarini ayting.
 
5.
 
Til va tafakkurning farqlarini ayting.
 
6.
 
Mashhur kishilar til haqida nimalar deyishgan? 
 
 
2 - MAVZU: TIL BIRLIKLARINING NUTQDAGI VAZIFASI VA 
QO‘LLANISHI 
REJA: 
1.
 
Til birliklari haqida. 
2.
 
Til normalari. 
3.
 
O‘zbek adabiy tili normasi. 
4.
 
O‘zbek adabiy tili normalaridagi ba’zi kamchiliklar. 
5.
 
Uslubiy normalar. 
 
Tayanch  so‘z  va  iboralar:
  til  normasi,  til  birligi,  adabiy  til,  so‘zlashuv 
normasi, dialektal norma, lahja, ijtimoiy tarmoq.  
 
Biz nutqiy muomala jarayonida til birliklaridan  foydalanamiz. Bu birliklar 
lingvistik(til ichida) va paralingvistik(tildan tashqaridagi) xususiyatga  egadir. Til 
birliklari  deganda,  avvalo  tovush,  harf,  bo‘g’in,  o‘zak,  qo‘shumcha,  so‘z,  so‘z 
birikmasi,  ibora,  gap,  matn,  ohang,  imo-ishora  kabilar  tushuniladi.  Biz  nutqiy 
jarayonda  yuqoridagilardan  maqsadni,  kechinmani,  fikr-mulohazani  ifodalash 
uchun  foydalanamiz.  Yuqorida  sanaganlarimizdan  dastlabki  o‘ntasi  lingvistik 
xusuisyatga  ega,  qolganlari  esa  paralingvistikaga  tegishlidir.  Aslida  til  birliklari 
ko‘lami birmuncha keng bo‘lib, ularni tilshunislikda maxsus o‘rganiladi.  
Til birliklarinining  vazifasi va qo‘llash doirasi mavjud. Ana shu vazifa va 
qo‘llanish doirasi til normasi deyiladi.   
Ijtimoiy  jarayonda  mavjud  bo‘lgan  va  xalq  orasida  keng  ishlatiladigan 
hamda  barchaga  ma’qul  bolgan  til  birligi  norma  hisoblanadi.  Masalan,  adabiy 


 

tildagi  “do‘ppi”  so‘zi  va  uning  lug’aviy  ma’nosi  boshga  kiyiladigan,  turli 
ko‘rinishdagi, san’at darajasida mohirlik bilan ishlangan bosh kiyimini anglatadi. 
Do‘ppi  deganda,  oyoq  kiyimi,  yozuv  quroli,  biror  asbob  emas,  aynan,  bosh 
kiyimini  tushunish  barcha  uchun  normadir.  Lekin,  adabiy  til  normasi  o‘zgarib 
turishi  mumkin.  Masalan,    shevalarda  bu  norma  o‘zgaradi.  Farg’onada  do‘ppini 
aynan  adabiy  tildagi  kabi  tushunilsa,  Buxoroda  –  kallapo‘sh,    Samarqand 
tomonlarda  –  qalpoq,  Xorazmda  –  takya  deb  atashadi.  Bu  shevalarga  xos 
normadir.  Yoki  adabiy  til  normasidagi  “ertak”  so‘zi  Toshkent  shevasida 
“cho‘pchak” deb aytiladi.   
Demak,  til  normasi  deganda,  ko‘pchilik  tomonidan  foydalanishga  qabul 
qilingan va vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib turuvchi til birliklarining shakli tushuniladi.  
Odatda,  normani  faqat  adabiy  tilga  nisbat  berib  tushuniladi.  Bu  uni  tor 
ma’noda tushunish bo‘lib, uning boshqa shakllarini tan olmaslikdir. Aslida norma 
hodisasi  tilning  sheva,  lahja,  jargon,  argo,  atamalar  kabi  shakllari  uchun  ham 
tegishlidir.  Shunga ko‘ra, til normalarini to‘rtga bo‘lish mumkin. 
1.
 
Adabiy til normasi. 
2.
 
Dialektal norma. 
3.
 
So‘zlashuv normasi. 
4.
 
Ijtimoiy tarmoq normasi.     

Download 1,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   135




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish