Davlat tili haqida

So’z va leksema
So’z va leksema atamalarini ham farqlash kerak. Chunki bu atamalar bir- biridan farq qiladi.
Nutq jarayonida har bir so’z leksik va grmmatik ma’nolar uyg’unliklaridan tashkil topadi. leksik va grammatik ma’nolarning muayyan tovush yoki tovushlar birikmasi bilan barqaror munosobatda tashkil topgan butunlikka nisbatan so’z atamasi qo’llaniladi.
Leksik ma’no bildiruvchi so’zning grammatik qo’shimchalarsiz qismi uchun esa leksema atamasi qo’llaniladi.
Qisqa qilib aytganda , leksema so’zning grammatik ma’no bildiruvchi qo’shimchalrsiz qismi bo’lsa, so’z esa grammatik qo’shimchalar bilan shakllangan birlikdir. Grammatik qo’shimchalar deganda lug’aviy shakl yasovchi, sintaktik shakl yasovchi qo’shimchalar tushuniladi. So’z yasovchi qo’shimchalar esa grammatik qo’shimchalar sirasiga kirmaydi. M: Bog’larda gullar ochildi . Ushbu gapdagi so’zlar: “bog’larda”, “gullar”, “ochildi” birliklari bo’lsa, leksemalar : “bog”, “gul”, “och” . O’qituvchilar o’quvchilarni olimpiadaga tayyorlashdi. Gapidagi so’zlar : “o’qituvchilar “, “o’quvchilarni”, “olimpiadaga”, “tayyorlashdi”; leksemalar : “o’qituvchi”, “o’quvchi”, “olimpiada”, “tayyorla”.
Leksema tarkibida so’z yasovchi qo’shimcha qatnashsa ham, grammatik qo’shimchalar bo’lmaydi. So’zlar esa leksema va grammatik qo’shimchalarga bo’linadi. So’z leksemaga nisbatan kattaroq hodisadir . Ya’ni, so’z – leksik va grammatik ma’nolarni ifodalaydigan butunlik. leksema esa so’zning grammatik ma’nolarsiz, faqat leksik ma’no bildiruvchi qismi . Lug’atlarda bosh so’z sifatida leksemalar qo’llaniladi.
Xullas, so’z morfologiya birligi sifatida morfologiya bo’limida o’rganiladi. Leksema esa leksikologiya birligi sifatida leksikologiyada o’rganiladi . ..