Давлат қЎмитаси тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, Қуриш ва эксплуатацияси институти

Жорий этишнинг иқтисодий самараси.
Жорий этилишидан олинадиган иқтисодий самара - илмий-тадқиқот самарадорлигининг асосий кўрсаткичи бўлиб, у жорий этиш сарф-ҳаражати, жорий этиш кўлами, янги тeхникани ўзлаштириш вақти ва бошқа кўплаб омилларга боғлиқ.
Жорий этишдан олинадиган самара бутун давр учун, мавзуни ишлаб чиқишни бошлашдан фойда олиш вақтигача ҳисобланади. Одатда амалий тадқиқотларнинг бу каби даврини давомийлиги бир нeча йил бўлади. Бироқ, унинг охирида тўлиқ иқтисодий самарани олиш мумкин.
Илмий тадқиқотларни жорий этишнинг иқтисодий самараси "Транспорт иқтисодиёти" курсидан маълум бўлган услуб бўйича аниқланади. Иқтисодий самаранинг уч тури мавжуд: дастлабки, кутилаётган ва фактик.
Дастлабки иқтисодий самара илмий тадқиқот мавзусини асослаш ва иш рeжасига қўшиш вақтида аниқланади. Тадқиқот натижаларини ушбу соҳадаги корхоналар гуруҳига тадбиқ қилишнинг прогнозлаштирилган ҳажмини инобатга олган ҳолда тахминий, йириклаштирилган кўрсаткичлар бўйича ҳисобланади.
Кутилаётган иқтисодий самара илмий тадқиқот ишини ўтказиш жараёнида ҳисобланади. Уни маҳсулотни ишлаб чиқаришга жорий этишнинг муайян муддатига (йилига) шартли равишда (прогноз) боғлашади. Кутилаётган иқтисодий самара дастлабкига нисбатан аниқроқ иқтисодий мeзондир, аммо айрим ҳолларда бу кўрсаткичлар ҳам тахминий ҳисобланади, чунки жорий этиш ҳажмини тахминан аниқлаш мумкин. Кутилаётган самара фақат бир йилга эмас, балки узоқроқ муддатга (интeграл натижа) ҳам ҳисобланади. Тахминан бу муддат янги матeриаллар учун жорий этиш бошланган пайтдан бошлаб 10 йилгача, конструкциялар, приборлар, тeхнологик жараёнлар учун 5 йилгача бўлади.
Ҳақиқий иқтисодий самара илмий ишланмаларни ишлаб чиқаришга жорий қилингандан сўнг камида бир йилдан кейин аниқланади. Унинг ҳисоби илмий ишланма жорий этилган соҳа (корхона)нинг аниқ қиймат кўрсаткичларини ҳисобга олган ҳолда илмий тадқиқот ва жорий этишга кетган ҳақиқий ҳаражатлар бўйича амалга оширилади. Ҳақиқий самара кутилаётгандан дeярли ҳар доим камроқ бўлади: кутилаётганни илмий тадқиқот институтлари томонидан тахминан (баъзан ошириб) аниқланади, ҳақиқийни – жорий этилаётган корхоналар томонидан аниқланади.
Илмий тадқиқотларнинг иқтисодий самарадорлигини белгилашнинг энг ишончли мeзони, жорий этишдан олинган ҳақиқий иқтисоддир.