Davlat byudjetining obyektiv zaruriyati. Kirish. Asosiy qisim. I bob. Davlat byudjetning obyektiv zaruriyati va ni davlat asosiy funksiyalari bilan bog’liqligi. Davlat byudjetining ahamiyati

II bob. Byudjet tuzilishi, byudjet tizimi va davlat byudjetining huquqiy asoslari.
2.1 Byudjet tuzilishi.
Byudjet tuzilishining qanday bo’lishi mamlakatning ma’muriy-hududiy tuzilishiga va hukumat organlarining vakolatlari taqsimotiga bog’liq bo’ladi. Markaziy hukumat bilan mamlakatning ma’muriy-hududiy tuzilmalari (shtatlar, provintsiyalar, oblastlar, o’lkalar, erlar kabi) o’rtasida hokimiyat vakolatlarining taqsimlanishiga ko’ra barcha davlatlar unitar va federativ (federativ davlatlarda davlat tuzilishining ikki shakli – federativ va konfederativ davlat tuzilishi mavjud) davlatlarga bo’linadi. Unitar va federativ davlat tuzilishining o’ziga xos xususiyatlari quyidagi chizmada aks ettirilgan (3.1-rasm).



3.1-rasm. Turli davlatlarning davlat tuzilishi shakllari xususiyatlari¹⁴
Unitar (yagona) davlat – bu tarkibidagi ma’muriy-hududiy birliklar (tuzilmalar) o’z davlatchiligiga yoki muxtoriyatiga ega bo’lmaydigan davlat tuzilishidir. Mamlakatda yagona konstitutsiya, hamma uchun umumiy bo’lgan huquq tizimi va yagona hokimiyat organlari, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy jarayonlarni markazlashtirilgan boshqarish tizimi amal qiladi.
Unitar davlatlarga Angliya, Frantsiya, Italiya, Vengriya, Qozog’iston, Yaponiya, Shvetsiya, Polsha, O’zbekiston kabi davlatlar kiradi.¹⁵
Federatsiya davlat tuzilishining ancha murakkab shakli hisoblanadi. Federativ davlat bir qancha boshqa davlatlardan yoki federatsiya a’zosi (subyektlari) bo’lgan davlat tuzilmalari(shtatlar, kantonlar, ittifoqdosh yoki avtonom respublikalar va b.)dan tarkib topadi. Ularning har biri o’z ma’muriy-hududiy bo’linishiga ega. Butun federatsiya uchun umumiy davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari bilan bir qatorda, har bir federatsiya subyektining hududida o’z davlat hokimiyati va boshqaruvining oliy va mahalliy organlari faoliyat ko’rsatadi. Federatsiya a’zolari (subyektlari) o’zining sud organlari va boshqa adliya organlariga ham ega bo’ladi, o’z konstitutsiyasi va qonunlarini qabul qiladi.¹⁶ Federativ davlatlarga Rossiya Federatsiyasi, Germaniya Federativ Respublikasi, AQSh, Kanada, Meksika, Avstriya, Belgiya, Shveytsariya kabi davlatlar kiradi.