Davlat byudjeti” fanidan O’quv uslubiy majmua

Noinflyatsion bosqich (1996-2002 yillar)ning vazifalari:

• 
  balanslashgan byudjetni shakllantirish;
  
• 
  soliqqa tortish tizimini yanada takomillashtirish va unifikatsiyalash;
  
• 
  byudjet xarajatlarini optimallashtirish, xususan, xalq xo’jaligi tarmoqlarini qaytarib olinmaydigan moliyalashtirish amaliyotidan ularni investitsiyalashga o’tish;
  
• 
  byudjet qonunchiligini yanada rivojlantirish vazifalarini hal qilish.
  

Iqtisodiy islohotlarning zamonaviy xalqaro amaliyoti byudjetning makroiqtisodiy tartibga solish va boshqarish vositasi ekanligini ko’rsatadi. Hukumat byudjet qonunchiligi yordamida xarajatlarning umumiy darajasini, byudjet taqchilligi va davlat qarzi hajmini nazorat qiladi. Natijada, qonunchilik makroiqtisodiy siyosatning quyidagi jihatlarini namoyon etadi:

• 
  qonunchilik va ijroiya hokimiyatlari o’rtasida byudjet vakolatlarining taqsimlanishi;
  
• 
  hukumatning byudjet protseduralari nazoratini cheklovchi va oshkoraligini pasaytiruvchi byudjetdan tashqari yoki kvazibyudjet faoliyatining ta’qiqlanishi;
  
• 
  qonunchilikni makroiqtisodiy nazoratni ta’minlash vositasi sifatida ishlatish maqsadida byudjet taqchilligi, davlat qarzi va mablag’larni jalb qilishning cheklanishi.
  

O’zbekistondagi byudjet islohotlari ham shu yo’nalishda amalga oshirilmoqda. Byudjet islohotlarining ikkinchi bosqichi 1995-yilda davlat byudjeti va byudjetdan tashqari jamg’armalar mablag’larini yagona byudjetga jamlash bilan boshlanib, buning natijasida byudjetning shakllanishi va taqsimlanishi jarayoni ustidan moliyaviy nazoratni kuchaytirish imkoniyati vujudga keldi.
Milliy valyuta – so’mning joriy etilishi, pul muomalasini tartibga solish va pul-kredit siyosatini qat’iylashtirish yordamida pul islohotlarining o’tkazilishi keyingi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish va o’sishga sharoit yaratdi. O’tish davrida moddiy ishlab chiqarish tarmoqlari va ijtimoiy sohaning moliyaviy ehtiyojlari davlatning yaratilayotgan milliy daromadini ishlatish bo’yicha real imkoniyatlaridan yuqori bo’ladi. Shu sababli moliya organlarining muhim vazifasi moliya resurslari iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning muhim yo’nalishlarida mujassamlashuvini byudjet taqchilligini oshirish evaziga xarajatlarni oshirib emas, balki oqilona soliq tizimini yaratish evaziga amalga oshirishdir. Iqtisodiy o’sishning muhim sharti, shuningdek, byudjet taqchilligini, ichki va tashqi davlat qarzini cheklash hisoblanadi.
Islohotlar ikkinchi bosqichining muhim jihatlari quyidagilardir:

• 
  byudjet qonunchiligi shakllanishini davom ettirish;
  
• 
  soliq tizimining takomillashuvi va unifikatsiyalashuvi;
  
• 
  byudjet xarajatlarini optimallashtirish, shu jumladan, milliy iqtisodiy tarmoqlarni beg’araz moliyalashtirish amaliyotidan investitsiyalashga o’tish;
  
• 
  b