Davlat budjetining boshqaruvga va boshqa xarajatlari административные и другие расходы государственного бюджета administrative and other costs of the state budget

Key word: budget, deficit, source of income, estimate, budget organization


Kirish
Davlat budjeti mamlakatning asosiy moliyalashtirish manbai bo‘lib, uning hajmi davlatning moliyalashtirish qudratini belgilaydi. Davlat budjeti tarkibi davlat budjeti daromadlari va davlat budjeti xarajatlariga bo‘linadi. Xar ikki tarkibiy qismi butun bir budjet tizimini yaxlitligini taminlaydi. Davlat budjeti xarajatlari 1 yil muddatga tuziladi. Ushbu yil budjet tizimida budjet kalendar yili deyiladi. Kalendar yili xar bir davlatda o‘z milliyligi, iqtisodiy muhit xususiyatlaridan kelib chiqqan xolda turli sanalarga to‘g‘ri keladi. Mavzuning dolzarbliligi shundan iboratki, budjet mablag‘larini taqsimlashda iqtisodiy yondashilmasa, iqtisodiyotda muammolarni keltirib chiqaradi. Davlatni boshqarish bosh siyosatlardan biri hisoblanib, uni doim takomillashtirib borish, modernizatsiya qilish, dunyo tajribalarini tadbiq qilish budjetdan moliyalashtirish salohiyatiga bog‘liq. Budjet xarajatlar smetasi kalendar yil uchun tuziladi va tasdiqlanadi. Xar bir budjetdan mablag‘ oluvchi tashkilotlar o‘z xarajatlar smetasini shakllantiradi. Davlatlar xar yilgi budjet xarajatlari prognozlarini budjet daromadlari hajmidan oshirmaslikka xarakat qiladi. Davlatlarning iqtisodiy salohiyati turlicha bo‘lganligi xarajatlarini moliyalashtirish darajalarining ham keskin farqlanishini yuzaga keltirib chiqaradi.
Mamlakatning bosh moliyalashtirish salohiyatidan kelib chiqib, davlat budjet xarajatlari ko‘lami iqtisodiyotni rag‘batlantiruvchi, mamlakat infratuzilmasini, investitsion jozibadorligini oshirishga, ijtimoiy kayfiyatning barqarorligini ta’minlovchi asosiy vosita hisoblanadi.
Davlat budjet tizimini barqaror ishlashida, moliyalashtirish ko‘lamini kengaytirishda samarali iqtisodiy yo‘nalishlardan biri bu mamlakatning real sektorini rivojlantirish talab etiladi. Mamlakatda xufyona iqtisodiyotni kamaytirish orqali, yangi ishlab chiqarishni qo‘llab-quvvatlash orqali yangi xo‘jalik sub’ektlarini ko‘paytirish va pirovard natijada budjetga soliq to‘lovchilarining oshishiga va budjet daromadlarining ortishiga olib keladi. Budjetdan mablag‘ oluvchilarining moliyalashtirish quvvati ortishi, ushbu tizimda ishlovchi jismoniy shaxslarning daromadlariga ta’sir o‘tkazadi va tizim samaradorligini oshiradi. Mamlakatdagi ijtimoiy kayfiyatning barqarorligi davlatda yuz beradigan islohatlarga, davlat siyosatiga mamnun jamiyatni ta’minlaydi va hokimiyatni qo‘llab-quvvatlovchi, hamfikr jamiyatni shakllantiradi.