Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr

 
1 Kirish 
Dasturlash  tili  ikkiga  ajralmaydigan  abstraksiyalarni  o‘z  ichiga  oladi:  jarayon 
abstraksiyasi  va  ma’lumot  abstraksiyasiyalarini  yuqori  dasturlash  tilining  dastlabki 
bosqichlarida  faqat  jarayon  abstraksiyasidan  foydalanilgan.  Jarayon  abstraksiyasi 
qism  dasturlarning  shakli  bo‘lib,  xamma  dasturlash  tillarida  asosiy  tushuncha 
xisoblanadi.  Biroq  1980-yilda  ko‘p  odamlar  ma’lumot  abstraksiyasiga  ishondi. 
Malumot abstraksiyasi batafsil keyingi mavzularda muxokama qilinadi.  
Dasturlashtirilgan 1-kompyuter “Babbage’s Analytical Engine”  ni bo‘lib, 1840-
yilda  tuzilgan.  Dasturning  bir  necha  turli  joylarida  qo‘llanma  kartalarning  qayta 
ishlangan  to‘plamlarning  qobilyati  bor  edi.  Zamonaviy  dasturlash  tilida  bunday 
operatorlar to‘plami qism dasturlarday yoziladi. Bunday qayta ishlangan natijalar bir 
necha  turdagi  saqlashlarda  ya’ni  xotira  maydonini  va  kodlash  vaqtini  tejashda 
ishlatiladi.  Operator  tufayli  dasturda  qism  dasturlarning  o‘z  joylariga  qo‘yilgan 
hisoblash  tavsilotlari  uchun  qayta  ishlangan  natijalar  abstraksiyasi  bo‘lib  xam 
xisoblanadi.  Tasvirlash  o‘rniga  dasturda  bajariladigan  bir  necha  xisoblashlar  ya’ni 
tavsifi (qism dasturdagi operatorlar to‘plami) chaqirilgan operator tomonidan qabul 
qilingan  samarali  abstraktning  tavsilotlari  hisoblanadi.  Bu  jarayon  programmani 
ifodalash ya’ni past darajadagi tavsilotlarni yashirishda mantiqiy tuzilishni ifodalaydi. 

---

Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari                                                              1-semestr
 
 
220 
 
Ob’ekt  yo‘naltirilgan  tillar  metodlari  qism  dasturlarga  yaqindan  bog‘liqligi  bu 
bobda muhokama qilindi. Asosiy metod yo‘li qism dasturlardan o‘rnining birlashgan 
turkumi va ob’ekt bilan farq qiladi. Metodlarning bu maxsus xususiyatlari ya’ni qism 
dasturlar  bilan  bog‘liq  qism  xususiyatlari,  shuningdek  parametrlar  va  lokal 
o‘zgaruvchilar keyingi mavzularda muxokama qilinadi.