Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr

5.3 Dastur parametri-orqali uzatish usullari 
Ko‘plab  mavjud  tillarda,  parametrlar  bilan  ishlash  run-time  stekdan 
foydalanish  natijasida  sodir  bo‘ladi.  Bu  run-time  stak  run-time  system  tomonidan 
kiritiladi  va  ta’minlab  beriladi.  Bu  stak  dastur  bajarilishini  boshqaradi.  Bu  asosan 
qism  dasturlarda  jarayonni  va  parametrlardan  foydalanishni  nazorat  qiladi.  Quyida 
barcha parametrlarda stekdan foydalanilishiga ishonch hosil qilamiz. 
Parametrlar  qiymati  bo‘yicha  undan  foydalanishda  ularning  qiymatlari  stek 
sohasiga ko‘chiriladi. Keyin bu soha mavjud parametrga xotira sifatida xizmat qiladi. 
Parametrlarni  ularni  qaytargan  natijasi  bo‘yicha  undan  foydalanishda  qiymat 
bo‘yicha foydalanishga qaraganda teskari ish bajariladi. Qaytarilgan qiymat natijalari 
stakda  joylashadi  va  chaqirilgan  qism  dasturning  boshidan  oxirigacha  chaqirilgan 
dastur qismi takror foydalanish mumkin. 
Natijani  qiymat  bo‘yicha  uzatish  (pass-by-value-result)da  parametrlari 
qurilishiga  ko‘ra  qiymat  bo‘yicha  uzatish  (pass-by-value)  va  natija  bo‘yicha  uzatish 
(pass-by-result)  parametrlaridan  olinadi.  Bu  parametrning  stakda  joylashuvi 
chaqirish paytida inisializatsiya qilinadi (ya’ni kiritiladi) va u chaqirilgan quyi dasturda 
lokal o‘zgaruvchiga o‘xshab foydalaniladi. 
Tavsif  bo‘yicha  uzatish  (pass-by-reference)  parametrlaridan  foydalanish  eng 
osoni  hisoblanadi.  Shunga  qaramasdan  mavjud  parametr  tipi,  faqatgina  uning 
manzili  stakda  joylashadi.  Literallar  adresi  esa  stakda  qo‘yiladi.  Bunday  vaziyatda 
kompilyatsiya  qiluvchi  (dasturchi)  chaqirilgan  qism  dastur  ishini  nazorat  qilib  turish 
uchun  dastur  tuzishi  kerak.  Kod  va  uning  bajarilishidagi  natijani  xotiradagi  manzili 
stakda  joylashadi.  Dasturchi  tomonidan  chaqirilgan  dasturning  parametrlari  (literal 
yoki ifoda) o‘zgarishidan himoya qila olishi kerak. 

---

Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari                                                              1-semestr
 
 
228 
 
 
Chaqirilgan  qism  dasturlar  parametrlariga  stak  xotirasidan  kirish  bilvosita 
adres orqali amalga oshiriladi. Yuqoridagi rasmdan ko‘rinadiki parametrlar orqali ish 
bajarishda run-time stakdan foydalaniladi. sub qism dasturda main dan sub(w, x, y, 
z)  qism  dasturi  orqali  chaqiriladi.  Bu  yerda  w  qiymat  bo‘yicha  uzatiladi,  x  natija 
bo‘yicha uzatiladi, y natija qiymati bo‘yicha uzatiladi, z tavsif bo‘yicha bilan uzatiladi.