Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr

3.2. Foydalanuvchi tomonidan aniqlangan ma’lumotlarning abstrakt tiplari 
Foydalanuvchi tomonidan aniqlangan ma’lumotlar abstraksiyasi tushunchasi nisbatan yaqin 
vaqt  ichida  paydo  bo‘ldi.  Foydalanuvchilar  tomonidan  ma’lumotlar  abstraksiyasi  tiplari  huddi 
haqiqiy sonlarning hususiyatlari kabi bo‘lishi kerak: 
1) 
Tipni  aniqlashning  modullari  dasturlariga  bu  tip  o‘zgaruvchanligi  e’lon  qilishga  yo‘l 
qo‘yadigan hotirada bu o‘zgaruvchilar haqida aniq tasavvur hosil qiladigan aniq qoida 
2) 
Berilgan tip ob’ektlari bilan minipulyatsiyalari uchun operatsiyalari to‘plami. 
Keyinchalik  foydalanuvchi  aniqlagan  tiplar  kontekstidagi  ma’lumotlar  abstrakt  tipining 
shakliy  qoidasi  keltiriladi.  Ma’lumotlar  abstrakt  tipi  –  bu  quyidagi  ikki  shartni  qoniqtiradigan 
ma’lumotlar tipidir: 
▪ 
Tip  haqidagi  tasavvur  va  shu  tipdagi  ob’ektlar  ustidagi  operatsiyalar  bitta  sintaktik 
birikmada mavjud. Bundan tashqari bu tip o‘zgaruvchilarini boshqa modullarda ham yaratish mumkin. 
▪ 
Berilgan  tip  ob’ektlari  haqidagi  tasavvur  dasturiy modullardan  bekitilgan,  demakki  bunday 
ob’ektlar  ustida  faqatgina  tip  aniqlanishida  to‘g‘ridan  –  to‘g‘ri  ko‘zda  tutilgan  operatsiyalarni  amalga 
oshirish mumkin. 
Ayrim ma’lumotlar abstrakt tipidan  foydalanuvchi  dasturiy modullar shu tipning modulari 
deb ataladi. 
Tip  va  operatsiyalarni  alohida  sintaktik  birikmaga  joylashning  asosiy  afzalliklari  huddi 
inkapsulyatsiyadagidek,  ya’ni,  birinchidan  bu  dasturlarni  alohida  kompilatsiya  qilish  mumkin 
bo‘lgan  logik  birikmalarni  tashkil  qilish  imkonini  beradi,  ikkinchidan  shu  tip  ob’ektlaridagi 
tasavvurlar  yoki  ular  bilan  bo‘lgan  operatsiyalarni  dasturni  alohida  qismida  modifikatsiya  qilish 
imkoniyati paydo  bo‘ladi. Tip tasavvuri detallarini ochishning bir qancha afzalliklari bor. Bulardan 
eng  muhimi  shuki,  mijozlar  ob’ektlar  tasavvuri  detallarini  ko‘ra  olmaydilar  va  bundan  kelib 
chiqadigi  ularni  ko‘di  bu  tasavvurga  bog‘liq  emas.  Shunday  qilib  ob’ektlar  tasavvurlarini  xoxlgan 
paytda o‘zgartirish mumkin. Bunda mijozlar kodini o‘zgartirishni talab qilishni xojati yo‘q. Abstrakt 
interfeysni uning ayrim (hammasi emas) xususiyatlarini namoyish etadi. 
Ma’lumotlar  ochishning  boshqa  aniq  va  muhim  ustinligi  uning  yuqori  ishonchliligidir. 
Mijozlar  ob’ektning  asosiy  tasavvurlarini  bilvosita  ataylab  yoki  tasodifan  o‘zgartira  olmaydilar. 
Shuning  uchun  bunday  ob’ektlarning  yaxlitligi  ortadi.  Ob’ektlarni  faqatgina  ular  uchun 
mo‘ljallangan  operatsiyalar  yordamida  o‘zgartirish  mumkin.  Ma’lumotlar  abstrakt    tiplari 
tasavurlarini  ochish detallarini muhimligini qayta baxolash qiyin.