Дастурлаш асослари

Қайта алоқа мотивациялаш омили сифатида.
Инглиз психологи Дж. 
Браун таъкидлашича, ѝз меҳнати натижалари ҳақидаги маълумотнинг йѝқлиги 
ташкилотга ва меҳнатга бефарқликни юзага келтиради. Ходимга унинг иш 
натижалари ҳақида мунтазам ахборот бериб бориш кучли мотивация омили 
эканлиги исботланган. қатор тадқиқотларда аниқланишича, ходимни мунтазам 
равишда фаолият натижаси ҳақида хабардор қилиш унинг меҳнат 
самарадорлигини 12-15% оширган. Ҳар бир ходим ѝз меҳнат натижаси ҳақида 
маълумот олиб туришни хоҳлайди. Меҳнат ютуқлари шу заҳотиѐқ тақдирланганда 
унинг самараси юқори бѝлади. Эришилган натижа ҳақида кечиктириб ташаккур 
билдириш бу тақдирлашнинг аҳамиятини тушириб юборади. «Ўз вақтида 
берилган нарса икки баробар қийматга эга» деган мақол ҳам бежиз эмас.
Ходим 
ёши 
ва 
мотивациялаш 
хусусиятлари
.
Ташкилотдаги 
ходимларнинг хоҳиш ва эҳтиѐжи турлича бѝлиб, уларнинг жинси ва ѐши, 
ижтимоий мавқеидан келиб чиқиб у ѐки бу тадбирни қѝллаш кифоя, деган умумий 
маслаҳатни бериш жуда қийин. Лекин, шахснинг ишчанлик хусусияти кѝп 
ҳолларда айрим қонуниятларга мос келиши ҳам мумкин. Масалан, баъзи бир 
олимлар таъкидлашича инсон йигитлик даврида (25-30 ѐш) ѝз-ѝзини тасдиқлашга 
интилади, илк катталик даврида (30-45 ѐш) лавозимда ѝсишга, етук даврида (45-65 
ѐш) эса эришган ютуқларини сақлаб қолиш ниятида бѝлади. Бундай оддий 

---

71 
схемалар психология фанида мавжуд ва айрим пайтда улардан рағбатлантириш 
тизимини шакллантириш мақсадида фойдаланиш мумкин. 
Ходимларни нафақат тақдирлаш, балки йѝл қѝйилган 
хато учун жазолаш
ҳам кучли мотивация омилидир. Ўз вақтида ва адолатли берилган танбеҳ ходимни 
ѝз меҳнат натижаларини яхшилашга ундайди. Қандай муҳитда танбеҳ бериш ҳам 
катта аҳамиятга эга. «Агар меҳнат интизомини бузсангиз қаерда огоҳлантириш 
олишни маъқул кѝрардингиз?» деган саволга берилган жавоблар қуйидагича: 
77,4% - ѝз бѝлимимда (бригадада), 18% цехда, 4,3% ишчилар эса ташкилот 
миқѐсида деган жавобни танлашган. «Ўз меҳнат ютуқларингиз ҳақидаги 
ташаккурномани қаерда эшитишни ҳоҳлардингиз?» деган саволга олинган 
жавоблар эса қуйидагича кѝринишга эга: 5,4% бѝлимда (бригадада), 39,7% цехда 
ва 54,9% ходимлар эса ташкилот миқѐсида деб танлашган. Ушбу маълумотлар 
раҳбарга ташкилотда рағбатлантириш ва жазолаш услубларини оқилона тарзда 
қѝллай олиш учун имконият яратади.