Дастурлаш асослари

Ички омиллар:
шуҳрат топиш, ижрони яхшилаш ва социал 
эҳтиѐжларни қондириш ишдан қониқишга олиб келади. Ишдан қониқиш эса 
меҳнат унумдорлигини оширади. Бундай ѐндашув энг муҳим ташқи омилни, яъни 
иш ҳақини инобатга олмайди. Гѝѐки ―мамнун (эҳтиѐжи қондирилган) киши бу 
унумли (самарали ишлайдиган) киши‖ эмиш. Бундай ѝйлаш албатта, нотѝғри ва 
соддаликдир. Ўз-ѝзини мукаммаллаштириш Маслоу ва Хоуберг ѐндашувларга 
асосланган бѝлиб, узоқ муддатли мотивацияни таъминловчи омиллар сифатида 
нафақат ички омиллар, шунингдек ташқи омиллар ҳам муҳим деб қаралади.
Мотивлаштириш стратегиясини танлашда учта ѐндашув мавжуд: 
Рағбатлантириш ва жазо стратегияси, яъни, кишилар мукофот олиш учун 
ишлайдилар: 1. Ким кѝп ва яхши ишласа, унга яхши ҳақ тѝланади; 
2. Ким ундан кѝп ишласа шунчалик кѝп ҳақ тѝланади; 
3. Ким сифатсиз ишласа, у жазоланади. 
Иш орқали мотивлаштириш: ходимга уни қониқтирадиган ишни берсангиз 
бас, ижро этиш сифати юқори бѝлади. Менежер билан доимий алоқада бѝлиш 
стратегияси: бѝйсунувчилар билан бирга мақсадни аниқлаб олиш, унга ижобий 
акс алоқага имкон бериш, ҳаттоки у тѝғри ѐки нотѝғри, ѐхуд енгилган ҳолларда 
ҳам. Бу мотивлаштириш модели раҳбар билан ходим ѝртасидаги муносабатни 
таҳлил қилиш ва унга устуворлик беришга асосланади.
Мотивлаштиришнинг қуйидаги усуллари қѝлланилади: 
Пулни рағбатлантириш ва мукофотлаш сифатида ишлатиш; 

---

62 
Жазолаш; 
Рақобатни кучайтириш; 
Иш орқали мотивлаштириш; 
Ютуқни тан олиш ва тақдирлаш; 
Ходимларни ѝқитиш ва юксалтириш; 
Салбий таъсирчан чеклаш ва меъѐрлаш; 
Гуруҳ меҳнатини мукофотлаш ва раҳбатлантириш; 
Ходимларни бошқариш ишларига жалб ва ҳоказо. 
Мотивлаштириш назариялари. Америкалик психолог Абраҳам Маслоу ХХ 
асрнинг 40-йилларида ѝзининг эҳтиѐжлари устунлиги назариясини яратиб, 
кишилар ѝз мотивлари жараѐнида эҳтиѐж ва қизиқишнинг 5 турига таянадилар 
деди. Унинг эҳтиѐжлари иерархияси қуйидаги кѝринишга эга.