Дастурлаш асослари

3. Тармоқ ва худудлар бўйича бошқаришни боғлаб олиб бориш 
коидаси
. Бунда тармоқ ва бѝлинмалар ѝртасида узвий боғлиқлик яратилиши 
назарда тутилади. 
4. Бошқаришни демократлаштириш қоидаси
. Бу қоида ишлаб 
чиқаришни бошқариш энг муҳим қоидалари жумласига киради. Бошқаришни 
демократлаштириш мехнаткашлар оиласини ишлаб чиқаришни бошқаришга кенг 
кѝламда жалб қилиш учун етарли имконият яратиб беради. Бошқарув фаолиятида 
мехнаткашларнинг бевосита қатнашиши аҳоли ѝртасида ишончни уйғотади. 
5. Режа асосида халқ хўжалигини ривожлантириш қоидаси.
Бу 
режалаштириш вазифасининг муҳимлигини ва ѝша бошқаришнинг марказий 
бѝғинига айланишини белгилайди. 
6. Бошқаришнинг якка ҳокимлик қоидаси.
Бунда бошқарув бир шахс 
томонидан амалга оширилади. Якка хокимлик асосида бошқариш баъзан яхши, 
баъзан салбий натижалар бериши мумкин. Бу бошқарувчининг лаѐқатига, 
дунѐқараши, ташкилотчилигига, маънавий ва ахлоқий етуклигига боғлиқ бѝлади. 
Бошқарув усуллари ишчи жамоалари олдига қѝйилган вазифаларнинг ѝз вақтида 
юқори сифатли қилиб, бажарилишини таъминлаш учун уларга нисбатан 
кѝриладиган зарур чора тадбирларни ва таъсирчан усулларнинг қѝлланилишини 
билдиради.
Жамоани бошқаришда қѝлланиладиган барча усуллар ѝзаро узвий боғлиқ 
бѝлиб, улар бир-бирлигини билдиради. 
Бошқарув усуллари ѝзининг тавсифига кѝра :
а) иқтисодий бошқариш усули,
б) ташкилий-маъмурий, 
в) ижтимоий-психологик,

---

187 
г) сиѐсий бошқариш,
д) демократик бошқариш,
е) авторитар бошқариш усулларидир. 
 
 
ИИ. 
Мустақил 
таълим 
мавзулари 
Талаба мустақил исҳи (ТМИ) 
- муайян фандан о`қув дастурида 
белгиланган билим, ко`никма ва малаканинг маълум бир қисмини талаба 
томонидан фан о`қитувcҳиси маслаҳати ва тавсиялари асосида аудитория ва 
аудиториядан тасҳқарида о`зласҳтирилисҳига ѐ`налтирилган тизимли 
фаолиятдир. 
О`қисҳнинг босҳланг`иcҳ босқиcҳларида ТМИни тасҳкил этисҳ бир қатор 
вазифалар билан бог`лиқ. Айниқса, биринcҳи курс талабаларининг таълимнинг 
навбатдаги тури - олий таълим талабларга ко`никисҳи қийин кеcҳади. CҲунки 
улар таълим олисҳ жараѐнида о`з мустақил фаолиятларини тасҳкил қилисҳни 
деярли билисҳмайди. Маълумотларни қайси манбадан, қандай қилиб тописҳ, 
уларни таҳлил қилисҳ ва зарурларини ажратиб олиб тартибга солисҳ, 
конспектласҳтирисҳ, о`з фикрини аниқ ва ѐрқин ифодаласҳ, о`з вақтларини 
то`г`ри тақсимласҳ, сҳунингдек, ақлий ва жисмоний имкониятларини то`г`ри 
баҳоласҳ улар уcҳун катта муаммо бо`лади. Энг асосийси, улар мустақил 
таълим олисҳга руҳан тайѐр бо`лисҳмайди.
СҲунинг уcҳун ҳар бир профессор-о`қитувcҳи дастлаб талабада о`з 
қобилияти ва ақлий имкониятларига исҳонcҳ уйг`отисҳи, уларни сабр-тоқат 
билан, босқиcҳма-босқиcҳ мустақил билим олисҳни то`г`ри тасҳкил қилисҳга 
о`ргатиб борисҳи лозим бо`лади. Талабалар томонидан мустақил рависҳда 
о`зласҳтириладиган 
билим 
ва 
ко`никмаларнинг 
курсдан-курсга 
мураккабласҳиб, кенгайиб борисҳини ҳисобга олган ҳолда уларнинг 
тасҳаббускорлиги ва ролини осҳириб борисҳ зарур. СҲунда мустақил 
таълимга ко`ника босҳлаган талаба фақат о`қитувcҳи томонидан белгилаб 
берилган исҳларни бажарибгина қолмай, о`зининг эҳтиѐжи, қизиқисҳи ва 
қобилиятига қараб, о`зи зарур деб ҳисоблаган қо`сҳимcҳа билимларни ҳам 
мустақил рависҳда танлаб о`зласҳтирисҳга о`рганиб боради.