|
Mаърузачи: Б.M.Mуллаев – ФарДУ, ахборот технологиялари маркази бошлиғи.
1-дарс. Дастурлаш асослари фанига кириш. Дастурлаш тиллари, уларнинг турлари ва асослари.
ДАСТУР НИМА?
Компьютер дастури ёки қисқача дастур деб маълум бир вазифани бажариш учун компьютер томонидан амалга ошириладиган буйруқлар тизимига айтилади.
ДАСТУРЛАШ НИМА?
Дастурлаш – бирор бир муаммони ечиш, вазифани бажариш мақсадида махсус синтаксисга кўра ёзилган кодлар жамланмаси.
Биринчи ЭҲМ лар ҳеч қандай дастур таъминотисиз, фақат техник қурилмалар кўринишида ишлаб чиқарилган. Шунинг учун ҳам ЭҲМ бажариши лозим бўлган вазифаларнинг ҳаммаси фойдаланувчи томонидан тузилган дастурда батафсил тасвирланган бўлиши талаб қилинарди. Бу эса, фойдаланувчидан оператор ва дастур тузувчи сифатида махсус техник билимларни ва машинага боғлиқ тилларда дастур тузишни билишни талаб этарди. Шунинг учун ҳам бошланғич пайтларда ЭҲМ дан кўпроқ математик-дастурчиларгина унумли фойдалана олишарди.
Маълум вақтдан кейин, ЭҲМ ни бошқариш бўйича махсус техник ишларни, махсус дастурлар ёзиш орқали, компьютернинг ўзига юклаш мақсадга мувофиқлиги англаб етилди. Бу сермашаққат техник вазифаларни машинага юклаш ва дастур тузишни осонлаштириш мақсадида «Операцион системалар» ва «Юқори босқич алгоритмик тиллари»ни яратиш зарурияти юзага келди. Алгоритмик тилларнинг пайдо бўлиши дастурни машина тилига таржима қиладиган транслятор ва интерпретаторларнинг яратилишини тақозо этди.
Дастурлаш тиллари тарихи
Биринчи ЭҲМ лар ҳеч қандай дастур таъминотисиз, фақат техник қурилмалар кўринишида ишлаб чиқарилган. Шунинг учун ҳам ЭҲМ бажариши лозим бўлган вазифаларнинг ҳаммаси фойдаланувчи томонидан тузилган дастурда батафсил тасвирланган бўлиши талаб қилинарди. Бу эса, фойдаланувчидан оператор ва дастур тузувчи сифатида махсус техник билимларни ва машинага боғлиқ тилларда дастур тузишни билишни талаб этарди. Шунинг учун ҳам бошланғич пайтларда ЭҲМ дан кўпроқ математик-дастурчиларгина унумли фойдалана олишарди.
Маълум вақтдан кейин, ЭҲМ ни бошқариш бўйича махсус техник ишларни, махсус дастурлар ёзиш орқали, компьютернинг ўзига юклаш мақсадга мувофиқлиги англаб етилди. Бу сермашаққат техник вазифаларни машинага юклаш ва дастур тузишни осонлаштириш мақсадида «Операцион системалар» ва «Юқори босқич алгоритмик тиллари»ни яратиш зарурияти юзага келди. Алгоритмик тилларнинг пайдо бўлиши дастурни машина тилига таржима қиладиган транслятор ва интерпретаторларнинг яратилишини тақозо этди.
Дастурлаш тиллари тарихи
Ўз навбатида дастурлар ёзиш хам икки йўналиш бўйича ривожлана бошлади. Конкрет илмий-техникавий амалий масалаларни сонли ечишга мўлжалланган дастурлар тузиш - тадбиқий дастурлаш деб номланди. Дастур ёзишни ва уни созлашни (отладка) автоматлаштириш ва ЭҲМ ресурсларидан унумли фойдаланишни ҳамда инсон ва ЭҲМ ўртасида қулай мулоқотни (интерфейс) таъминлашга мўлжалланган дастурлар таъминотини яратиш - тизимли дастурлаш деб аталди. Зикр этилган вазифаларни бажарувчи дастурлар тузиш билан шуғулланувчиларни мос равишда, тадбиқий ва тизимли дастур тузувчилар деб аташди. Хозирги кунда компьютерлар сотувга базавий дастур таъминоти билан биргаликда чиқарилмоқда.
Дастурлаш тиллари сунъий тиллар ҳисобланади, уларда синтаксис ва семантик қоидалар қатъий аниқланган бўлади. Шу сабабли Дастурлаш тиллари табиий тиллардан фарқли равишда жумлаларни кўпмазмунли ва эркин талқин этишга йўл қўймайди. Бунинг асосий сабаби тилдаги ҳар бир кўрсатма машина тилидаги аниқ бир буйруққа ўтади.
ДАСТУРЛАШ ТИЛЛАРИ
ТАРИХИ
Информацион технологияларининг жадал суратлар билан ривожланиши, Internet тармоғининг пайдо бўлиши билан янгидан янги ва маълум мақсадларга мўлжалланган дастурлаш тиллари ва муҳитлари яратилди ва яратилмоқда. Уларга мисол сифатида dBase, КАРАТ, ЛИСП, FохPrо, Симула, Delphi, Visual Basic, Visual С , HTML, Java, Java Script, C#, PHP, Phyton каби тиллар ва дастурлаш муҳитларини келтириш мумкин. Ҳозирги кунга келиб объектга йўналтирилган ва визуал дастурлаш технологиялари кенг тарқалмоқда.
Ҳар бир алгоритмик дастурлаш тилининг ўз алфавити, махсус белгилари ва бирикмалари, операторлари, конструкциялари бўлади ва улар маълум бир синтактик ва семантик қонун қоидаларга буйсинади.
Синтаксис - бу қоидалар тўплами бўлиб, Дастурлаш тилида рухсат этилган белгиларнинг кетма-кетлиги ва асосий ички тузилишни аниқлайди, яъни синтаксис ҳар бир символлар кетма-кетлигининг берилган тилдан фойдаланиш мумкинлигини ёки мумкин эмаслигини аниқлаб беради.
Семантика - тил бирликларига (сўз, сўз бирикмалари, жумлаларига) бериладиган қийматлардир, бирор алгоритмик тил конструкцияларини маъноси жиҳатидан текширувчи қоидалар системасидир.
ДАСТУРЛАШ ТИЛЛАРИ
ТАРИХИ
Do'stlaringiz bilan baham: |
